جمهوری اسلامی ایران

وزارت راه و شهرسازی 

اداره کل راه و شهرسازی استان آذربايجان شرقي

طرح توسعه و عمران(جامع)  شهر کلیبر

 (ضوابط و مقررات ساختماني)

1396



فهرست مطالب و مندرجات

مقدمه: 1

4- تعاریف 2

1-4- ضوابط و مقررات ساختمانی شهر کلیبر به تفکیک انواع کاربری‌ها 11

1-1-4- ضوابط مربوط به کاربری مسکونی 11

1-1-1-4- ضوابط مربوط به استفاده از زمین مسکونی 11

2-1-1-4- ضوابط مربوط به نحوه تفکیک اراضی مسکونی 13

3-1-1-4- ضوابط مربوط به احداث ساختمان مسکونی 14

2-1-4- ضوابط مربوط به اراضي تجاري 19

1-2-1-4- ضوابط مربوط به استفاده از زمینهای تجاری 19

2-2-1-4- ضوابط مربوط به تفکیک اراضی تجاری 20

3-2-1-4- ضوابط مربوط به احداث ساختمانهای تجاری 21

3-1-4- ضوابط مربوط به اراضی آموزشی 22

1-3-1-4- ضوابط مربوط به استفاده از زمینهای آموزشی 22

2-3-1-4- ضوابط مربوط به تفکیک زمین و احداث ساختمانهای آموزشی 23

4-1-4- ضوابط مربوط به اراضی درمانی 23

1-4-1-4- ضوابط مربوط به استفاده از زمینهای درمانی 23

2-4-1-4- ضوابط مربوط به تفکیک زمینهای درمانی 23

3-4-1-4- ضوابط مربوط به احداث ساختمانهای درمانی 24

5-1-4- ضوابط مربوط به اراضی اداری و انتظامی 24

1-5-1-4- ضوابط مربوط به استفاده از زمینهای اداری و انتظامی 24

2-5-1-4- ضوابط مربوط به تفکیک زمینهای اداری و انتظامی 25

3-5-1-4- ضوابط مربوط به احداث ساختمانهای اداری و انتظامی 25

6-1-4- ضوابط مربوط به اراضي نظامي 26

1-6-1-4- ضوابط مربوط به استفاده از زمینهای نظامی 26

7-1-4- ضوابط مربوط به اراضي فرهنگي هنری 26

1-7-1-4- ضوابط مربوط به استفاده از زمینهای فرهنگی هنری 26

2-7-1-4- ضوابط مربوط به تفکیک زمینهای فرهنگی هنری 27

3-7-1-4- ضوابط مربوط به احداث ساختمانهای فرهنگی هنری 27

8-1-4- ضوابط مربوط به اراضي مذهبي 27

1-8-1-4- ضوابط مربوط به استفاده از زمینهای مذهبی 27

2-8-1-4- ضوابط مربوط به تفکیک زمینهای مذهبی 28

9-1-4- ضوابط مربوط به اراضي ورزشي 28

1-9-1-4- ضوابط مربوط به استفاده از زمینهای ورزشی 28

2-9-1-4- ضوابط مربوط به تفکیک زمینهای ورزشی 29

3-9-1-4- ضوابط مربوط به احداث ساختمان‌های ورزشی 29

10-1-4- ضوابط مربوط به اراضي تفریحی و توریستی 30

1-10-1-4- ضوابط مربوط به استفاده از زمینهای تفریحی  و توریستی 30

2-10-1-4- ضوابط مربوط به تفکیک زمینهای تفریحی  و توریستی 30

3-10-1-4- ضوابط مربوط به احداث ساختمانهای تفریحی  و توریستی 31

11-1-4- ضوابط مربوط به اراضي حمل و نقل و انبار 32

1-11-1-4- ضوابط مربوط به استفاده از اراضي حمل و نقل و انبار 32

2-11-1-4- ضوابط مربوط به تفکیک اراضي حمل و نقل و انبار 32

3-11-1-4- ضوابط مربوط به احداث ساختمانهای حمل و نقل و انبار 32

12-1-4- ضوابط مربوط به اراضي پارک و فضاي سبز 33

1-12-1-4- ضوابط مربوط به استفاده از پارک و فضاي سبز 33

2-12-1-4- ضوابط مربوط به تفکیک اراضی پارک و فضاي سبز 34

3-12-1-4- سایر ضوابط مربوط به پارک و فضاي سبز 34

13-1-4- ضوابط مربوط به اراضي كشاورزي 35

1-13-1-4- ضوابط مربوط به استفاده از زمینهای کشاورزی 35

14-1-4- ضوابط مربوط به اراضي تأسيسات و تجهيزات شهري 35

1-14-1-4- ضوابط مربوط به استفاده از زمینهای تأسیسات و تجهیزات شهری 35

2-14-1-4- ضوابط مربوط به تفکیک زمینهای تأسیسات و تجهیزات شهری 36

3-14-1-4- ضوابط مربوط به احداث ساختمانهای تأسیسات و تجهیزات شهری 36

15-1-4- ضوابط مربوط به اراضي صنعتي 37

1-15-1-4- ضوابط مربوط به استفاده از زمینهای صنعتی 37

2-15-1-4- ضوابط مربوط به تفکیک زمینهای صنعتی 38

3-15-1-4- ضوابط مربوط به احداث ساختمانهای صنعتی 39

2-4- ضوابط عمومی مربوط به تفكيك اراضي 39

3-4- نحوه استقرار ساختمان در قطعه زمين و اشراف به ساختمانهای پیرامون 40

4-4- مقررات شهرسازي مربوط به نماسازي 40

1-4-4- ضوابط مربوط به سیما و منظر شهری 40

2-4-4- ضوابط مربوط به ساماندهی کالبدی فضاهای شهری 42

3-4-4- ضوابط مربوط به ساماندهی زیرساخت‌های شهری 42

4-4-4- ضوابط مربوط به ساماندهی کارکردی فضاهای شهری 43

5-4-4- ضوابط مربوط به نظارت بر اجرای مقررات 43

6-4-4- سازمان اجرای مقررات 43

7-4-4- کمیته های ارتقاء کیفی سیما و منظر شهری 43

8-4-4- بازنگری در ضوابط سیما و منظر شهری 44

5-4- ضوابط صدور پروانه ساختماني 45

6-4- طبقه‌بندي راه‌ها و دسترسي‌ها و ضوابط مربوطه 47

1-6-4- انواع معبر و ضوابط کلی احداث معابر 47

2-6-4- ضوابط عمومی دسترسي به قطعات 47

3-6-4- مقاطع عرضی معابر (تعداد خطوط عبوري، حداقل عرض سواره‌رو، حداقل عرض پياده‌رو، عرض حريم معبر، پاركينگ حاشيه‌اي) 47

4-6-4- تقاطع‌ها 48

5-6-4- پخ 49

6-6-4- حداكثر شيب 50

7-6-4- دور برگردان و مقررات مربوط به آن 52

8-6-4- مشخصات و ضوابط مسيرهاي مخصوص پياده و دوچرخه 52

1-8-6-4- ضوابط عبور و مرور معلولين جسمي و حركتي 54

9-6-4- عقب نشینی و تعریض معابر و مقررات مربوط به آن‌ها 54

7-4- ضوابط مربوط به حرایم تأسیسات، تجهیزات، عوارض طبیعی ‌و‌ مصنوعی و ... 55

1-7-4- حریم راه، حريم حفاظتي يا محدوديت احداث ساختمان در اطراف جاده‌هاي بين شهري و كمربندي‌هاي داخل حريم شهر 55

2-7-4- حريم رودخانه‌ها و قنوات و چاه‌هاي تأمين آب مشروب و سایر تأسیسات آبی 60

3-7-4- حريم خطوط و تصفيه خانه‌هاي فاضلاب 61

4-7-4- حريم خطوط انتقال و توزيع نيروي برق 62

5-7-4- حريم خطوط انتقال گاز 65

8-4- ضوابط مربوط به حریم شهر 75

9-4- اساس طرح جامع 87

10 – 4 . ضوابط پدافند غیر عامل 88

1-10-4- تعيين و شناخت تهديدات 90

2 – 10 – 4 - آسيبشناسي شهر کلیبر در مقابل با تهديدها 92

1 – 2 – 10 – 4 - آسيبشناسي شهر در برابر سوانح طبيعي 92

2 – 2- 10 – 4 - آسيبشناسي شهر در برابر تهديدات نظامي 93

3 – 10 – 4 - جمع‌بندي و ارائه راهكار 101

1 – 3 – 10 – 4  - اولويت‌بندي مکان‌های عمومي شهر به منظور پدافند غير عامل 101

2 – 3 – 10 – 4 - فعالیت‌های پيشنهادي براي ارگان‌های مختلف شهر اسكو به منظور مديريت بحران و پدافند غير عامل 104

3 – 3 – 10 – 4 - ارائه راهكار پيشنهادي براي كالبد شهر و تعيين مكان‌هايي براي استقرار پايگاه 106

4 – 3 – 10 – 4 - اصول و ملاحظات پدافند غیرعامل در رابطه با چیدمان و تراکم ساختمان‌ها 107

5 – 3 – 10 – 4 - اصول و ملاحظات پدافند غیرعامل در رابطه با طراحی و مکانیابی ساختمان‌های ارائه کننده خدمات درمانی و اسکان اضطراری 108

11 – 4 - ضوابط مدیریت بحران 113

1 – 11 – 4 - شبکه حمل و نقل اضطراری 113

2 – 11 – 4 - مراکز جستجو و نجات 114

1 – 2 – 11 – 4 - ایستگاه های آتش نشانی و خدمات ایمنی 114

2 – 2 – 11 – 4 - پایگاه های هلال احمر 115

3 –11 – 4 . مراکز امداد و فوریت های پزشکی و امور بهداشتی 115

1 – 3 – 11 – 4 . عرضه و تقاضای خدمات درمانی در زمان بحران 116

2 – 3 – 11 – 4 . جانمایی مراکز درمانی و بهداشتی 117

3 – 3 – 11 – 4 . افزایش توانایی مراکز درمانی 117

4 – 11 – 4 . پایگاه های آب و آذوقه اضطراری 118

فهرست جداول

جدول 1 – 4 : ضوابط احداث بناي مسكوني در شهر کلیبر 15

جدول 2 -4  : ضوابط احداث بناي تجاری در شهر کلیبر 21

جدول 3-4:حداقل فواصل مجاز براي استقرار واحدهاي صنعتي و خدماتي(جدول 2مصوبه) 38

جدول 4-4: حداقل عرض بر اساس طول دسترسي 48

جدول 5-4: تعيين ميزان حداقل وتر مثلث ديد (پخ) و شعاع گردش براي زواياي تقاطع بين 50 تا 70 درجه در بافت‌هاي پر و خالي 49

جدول 6-4: تعيين ميزان حداقل وتر مثلث ديد (پخ) براي زواياي تقاطع بين 70 تا 110 درجه 49

جدول 7-4: تعيين ميزان حداقل وتر مثلث ديد (پخ) براي تقاطع با زواياي بيش از 110 درجه 49

جدول 8-4: حداكثر شيب طولي خيابان با توجه به نيازهاي پياده و دوچرخه 50

جدول 9-4: حداكثر شيب طولي براي مسير اصلي راه‌هاي شرياني درجه 1 51

جدول 10-4: حداكثر شيب طولي براي رابط‌هاي راه‌هاي شرياني درجه 1 51

جدول 11-4: حداكثر شيب طولي براي راه‌هاي شرياني درجه 2 (درصد) 51

جدول 12-4: حداقل شیب طولی برای کلیه راه‌ها 52

جدول 13-4: حداقل فاصله آزاد بين مانع واقع در كنار مسير و لبه دوچرخه‌رو 53

جدول 14-4: حريم خطوط هوايي انتقال نيروي برق 63

جدول 15-4: حداقل حريم خطوط لوله انتقال گاز به ازاي فشار و قطر خارجي(نوع ساختماني الف) 68

جدول 16-4: حداقل حريم خطوط لوله انتقال گاز به ازاي فشار و قطر خارجي(نوع ساختماني ب) 68

جدول 17-4: حداقل حريم خطوط لوله انتقال گاز به ازاي فشار و قطر خارجي(نوع ساختماني ج) 68

جدول 18-4: حداقل حريم خطوط لوله انتقال گاز به ازاي فشار و قطر خارجي (نوع ساختماني د) 69

جدول 19-4: حريم منع احداث ابنيه محل تجمع و يا خطرناك در مجاورت خطوط انتقال گاز 69

جدول 20-4: حريم خطوط لوله گاز در مجاورت آزاد راه (بر حسب متر)(محور لوله تا محور جاده) 71

جدول 21-4: حريم خطوط لوله گاز در مجاورت آزاد راه و جاده درجه 1(بر حسب متر) (محور لوله تا محور جاده) 72

جدول 22-4: حريم خطوط لوله گاز در مجاورت آزاد راه و جاده درجه 2(بر حسب متر)(محور لوله تا محور جاده) 72

جدول 23-4:حريم خطوط لوله گاز در مجاورت آزاد راه و جاده درجه 3 و4 (بر حسب متر)(محور لوله تا محورجاده) نوع جاده‌: درجه 3 ، نوع ساختماني خط لوله‌: الف و ب 73

جدول 24 – 4  : طبقه بندی استقرار فعالیت در پهنه های حریم شهر کلیبر 75

جدول 25 -4  : آستانه های مغایرت طرح جامع کلیبر 87

جدول 26 – 4 :  وضعيت شهر کلیبر از لحاظ پدافند غير عامل 100

جدول 27 – 4 : وضعيت و ميزان آسيب‌پذيري ابنيه عمومي شهر کلیبر 104

جدول 28 – 4 : فهرست فعاليت‌هاي تخصصي مديريت بحران و پدافند غير عامل شهر کلیبر 105

جدول 29 – 4 : اقدامات مورد نیاز در جنبه های بهداشتی – پزشکی اضطراری بعد از وقوع زلزله 116

فهرست تصاویر

تصویر 1-4: وضعیت رمپ در پارکین 16

 تصویر 2-4: حداقل فضای لازم برای اتومبیل در پارکینگ 16

تصویر 3-4: حداقل مساحت نورگیر با توجه به افزایش طبقات 17

تصویر 4-4: حداقل پنجره نورگیر دو واحد مستقل مسکونی 18

تصویر 5-4: حریم خطوط برق 65



فهرست نقشه ها

نقشه 1 – 4 : عوامل تهدید کننده شهر کلیبر 110

نقشه 2 – 4 : اولویت های اسکان در شهر کلیبر 111

نقشه 3 – 4 : نقشه پدافند غیرعامل شهر کلیبر 112


فهرست نمودارها

نمودار 1 - 4 : مراحل بررسي پدافند غيرعامل 90



مقدمه:

مجموعه ضوابط و مقررات شهرسازي و ساختمانی به منظور تدقیق و اجرايي كردن پيشنهادات طرح‌هاي شهري و براي تسهيل در فرآيند تهيه نقشه پيشنهادي، نظارت و پياده‌سازي ساخت و سازها، مورد استفاده قرار مي‌گيرد، اجراي طرح‌هاي توسعه شهري بدون داشتن مجموعه‌اي از ضوابط و مقررات مربوط به آن عملاً امكان‌پذير نمي‌باشد.

ضوابط و مقررات ساختماني، معماري و شهرسازي به دو قسمت عام و خاص قابل تقسيم است. ضوابط عام شامل مجموعه مصوبات سازمان‌ها و وزارتخانه، مجلس شوراي اسلامي، هيئت وزيران، شوراي عالي شهرسازي و معماري ايران و... مي‌شود كه مندرجات آن براي تمام سطح كشور لازم‌الاجرا است. ضوابط و مقررات خاص نيز ويژه محدوده مورد مطالعه و طراحي است كه توسط مهندسان مشاور تهيه‌كننده طرح و با توجه به معيارها و استانداردها و اصول شهرسازي و معماري از يك سو و با در نظر گرفتن شرايط گوناگون محلي و محیطی تدوين مي‌گردد كه مورد تأييد كميته فني تهيه طرح قرار مي‌گيرد.

مجموعه ضوابط و مقررات طرح جامع شهر کلیبر شامل تعاريف، ضوابط و مقررات مربوط به بخش مسکن و كاربري‌هاي عمومی شهري، اراضي كشاورزي ، معابر و همچنین پهنه بندی حریم مي‌باشد.

تاریخ تصویب و ابلاغ مصوبات و قوانین مندرج در این مجلد تا سال 1392 بوده و در صورت تغییر در سال‌های بعد باید قوانین و مصوبات جدید مورد بهره‌برداری قرار گیرد. همچنین در صورتی که ضوابط مندرج در این مجلد با قوانین و مصوبات کشوری  از قبیل قوانین مجلس شورای اسلامی، مصوبات شورای عالی شهرسازی و معماری و هیئت وزیران مغایر باشد ارجحیت با قوانین و مصوبات مذکور می‌باشد. 

فضاهایی که قبل از تصویب طرح جامع شهر کلیبر دارای مصوبه شورای برنامه‌ریزی و مصوبه کمیته تغییر کاربری طرح هادی هستند و در طرح جامع لحاظ نشده‌اند بر اساس مصوبه مذکور عمل خواهد شد. توافقات فيمابين شهرداري و مردم بدون دارا بودن مصوبه استان و بدون لحاظ در این طرح قابليت اجرايي ندارند.





 

4- تعاریف

- طرح جامع

طرح جامع شهر عبارت از طرح بلندمدتی است كه در آن چگونگي استفاده از اراضي و منطقه‌بندی مربوط به حوزه‌هاي مسكوني، بازرگاني، اداري، كشاورزي، تأسيسات و تجهيزات و تسهيلات شهري و نيازمندي‌هاي عمومي شهري، خطوط كلي ارتباطي و محل مراكز انتهاي خط (ترمينال) و فرودگاه‌ها و بنادر و سطوح لازم براي ايجاد تأسيسات و تجهيزات و تسهيلات عمومي، مناطق نوسازي بهسازي و اولويت‌هاي مربوط به آنها تعيين مي‌شود و ضوابط و مقررات مربوط به كليه موارد فوق و همچنين ضوابط مربوط به حفظ بنا و نماهاي تاريخي و مناظر طبيعي، تهيه و تنظيم مي‌‌گردد. طرح جامع شهر بر حسب ضرورت قابل تجديد نظر خواهد بود.

- طرح تفصيلي شهر

طرح تفصيلي شهري عبارت از طرحي است كه براساس معيارها و ضوابط كلي طرح جامع شهر و نحوه استفاده از زمين‌هاي شهري تهيه مي‌شود. موقعيت و مساحت دقيق زمين براي هر يك از آنها و وضع دقيق و تفصيلي شبكه‌هاي عبور و مرور، قطعه‌بندي زمين، ميزان تراكم جمعيت و تراكم ساختماني در واحدهاي شهري، موقعيت كليه عوامل شهري، بافت‌هاي نيازمند به بهسازي و نوسازي، حل مشكلات شهري، از جمله برنامه‌هايي است كه در طرح تفصيلي بايد مورد توجه قرار گيرد. نقشه طرح تفصيلي بر مبناي مدارك ثبتي و مالكيت زمين تهيه مي‌شود. طرح تفصيلي بعد از طرح جامع شهري و به منظور انجام برنامه‌هاي اجرايي تصويب شده در طرح جامع تهيه مي‌شود. طرح تفصيلي در حقيقت، تنظيم برنامه‌هاي مفصل و انجام اقدامات جز به جز در مناطق و محله‌هاي شهري است. سازمان مسئول تهيه طرح تفصيلي وزارت مسكن و شهرسازي كه پس از تصويب به نهادهاي اجرايي شهر ابلاغ مي‌شود.

- محدوده شهر

محدوده شهر عبارت است از حد كالبدي موجود شهر و توسعه آتي آن در دوره طرح‌ جامع تا تهيه طرح جامع دیگر كه ضوابط و مقررات شهرسازي در آن لازم‌الاجراء مي‌باشد.

شهرداري‌ علاوه بر اجراي طرح‌هاي عمراني از جمله احداث و توسعه معابر و تأمين خدمات شهري و تأسيسات زيربنايي در چارچوب وظايف قانوني خود كنترل و نظارت بر احداث هرگونه ساختمان و تأسيسات و ساير اقدامات مربوط به توسعه و عمران در داخل محدوده شهر را نيز به عهده دارند.

- برنامه ریزی کاربری اراضی 

برنامه‌ریزی کاربری اراضی شهری، ساماندهی مکانی و فضایی فعالیت‌ها و عملکردهای شهری براساس خواست‌ها و نیازهای جامعه شهری است و هسته اصلی برنامه‌ریزی شهری را تشکیل می‌دهد. به عبارت دیگر برنامه‌ریزی کاربری اراضی، علم تقسیم زمین و مکان برای کاربردها و مصارف مختلف زندگی است که به منظور استفاده موثر از زمین و انتظام فضایی مناسب و کارا صورت می‌گیرد. در این برنامه‌ریزی تلاش می‌شود که الگوهای اراضی شهری به صورت علمی مشخص شود و مکانیابی فعالیت‌های مختلف در شهر در انطباق و هماهنگی با یکدیگر و سیستم‌های شهری قرار گیرد. 

- كاربري اراضي

عبارت است از نوع استفاده‌ از اراضی و املاک موجود در شهر و یا نوع استفاده مشخص شده از اراضی و املاک در طرح پیشنهادی که شامل موارد زیر می‌باشد.

- کاربری مسکونی 

کاربری مسکونی قطعاتی است که برای سکونت خانوارها مورد استفاده قرار می‌گیرد و یا فضاهایی است که در طرح پیشنهادی به منظور احداث بنای مسکونی در نظر گرفته شده است.  

- واحد مسكوني

ساختمان و يا قسمتي از يك ساختمان می‌باشد که براي سكونت يك خانوار در نظر گرفته شده است كه دارای ورودی مستقل و مجزا بوده و شامل ‌فضاهاي ‌ضروری زندگي ‌و‌ آشپزخانه ‌و سرویسهای بهداشتی مستقل مي‌باشد.

- كاربري تجاري - تجاری

بر اساس مصوبه مورخه 10/4/89 شورای عالی شهرسازی و معماری ایران کاربری تجاری شامل کاربری‌های تجاری، خدمات انتفاعی و غیر انتفاعی است اراضی تجاری براي امور بازرگاني، خدماتي و فعالیت دواير نمايندگي‌هاي عمده‌فروشي در نظر گرفته شده است. بر اساس مصوبه شورای عالی شهرسازی و معماری ایران فعاليت‌هاي مجاز بخش تجاری عبارتند از: واحدهاي خريد روزانه (خواربار، ميوه و سبزي، نانوايي و قصابي و ...)، واحدهاي خريد هفتگي (فروشگاه‌هاي مصرف شهر و روستا، نوشت‌افزار، قنادي، آجيل‌فروشي و ...) شعب بانكها و صندوق‌هاي قرض‌الحسنه و موسسات مالي و اعتباري، بنگاه‌هاي معاملات املاك، بازارچه‌ها، فروشگاه‌هاي منسوجات، پلاستيك، لوازم خانگي، لوازم صوتي و تصويري، كتابفروشي‌ها، رستوران‌ها،‌ شركتهاي بيمه، داروخانه و انواع مشابه ديگر عمده فروشي‌ها، راسته‌هاي صنوف مختلف و بورسها، بازار، شركتهاي بازرگاني و تجاري،  واحدهاي خريد خاص و بلند مدت مانند فروشگاه‌های بزرگ زنجيره‌اي، مبل فروشي‌ها، پوشاك، شعب مركزي بانک‌ها و مؤسس‌ها مالي و اعتباري، موسسات تجاري واردات و صادرات كالا، نمايندگي فرش عرضه وسايل نقليه، فروشگاه عرضه قطعات يدكي وسايل نقليه و فروشگاه عرضه صنايع دستي و فروش، تالارهاي پذيرايي، تعميرگاههاي لوازم خانگي و خودرو، دفاترنمايندگي بانكهاي خارجي و نمايندگي موسسات تجاري خارجي  می‌باشد.

 فعالیتهای مجاز بخش انتفاعی نیز عبارتند از: دفاتر(پست، امور مشتركين تلفن همراه، فروش روزنامه و مجله)، آرايشگاه‌هاي زنانه و مطب پزشكان، پليس 10+، آموزشگاهاي خصوصي، دفاتر(وكالت، مهندسي و نقشه‌برداري، ثبت اسناد، ازدواج و طلاق، شركتهاي پيمانكاري و مشاور و خدمات)، آزمايشگاهاي طبي و تخصصي، مراكز راديولوژي، سالن‌هاي ورزشي كوچك، مركز مشاوره درماني و خانوادگي، ارائه خدمات اينترنت، دفاتر حسابرسي، مراكزM R I و مشابه، آمبولانس خصوصي، درمان اعتياد، فيزيولوژي، مراكز كاريابي، مركز معاينه فني خودرو،‌رسانه‌هاي ديجيتال انتفاعي، راديولوژي و ‌مطب دامپزشكان .

کاربری‌های تجاری بخش غیر انتفاعی نیز شامل دفاتر احزاب، تشكل‌هاي مردم نهاد- موسسات خيريه-اتحاديه‌ها، مجامع،‌انجمن‌ها و تعاوني‌ها، رسانه‌هاي ديجيتال خبري، هيات‌هاي ورزشي و آموزشگاههاي مذهبي (به غير از حوزه‌هاي علميه) و كميته امداد می‌شود.

- كاربري آموزشي

عبارت است از مدارس، آموزشگاه‌هاي تحصيلي، هنرستان‌ها، پرورشگاه‌ها، مراكز تربيتي شبانه‌روزي و مهدكودك‌ها.

- كاربري آموزش عالي(آموزش، تحقیقات و فناوری)

در اراضي مذكور كليه واحدهاي آموزش عالي از قبيل دانشگاه، دانشكده، مراكز تحقيقاتي و پژوهشي و پارك فناوري، مدرسه عالي و حوزه علميه استقرار مي‌يابد.

- كاربري فرهنگي -  هنری

واحدهاي فرهنگي و هنری مانند انجمن‌هاي فرهنگي، كتابخانه، موزه، سينما، تئاتر، و ساير بناهاي مشابه در اراضي مذكور قرار دارند.

- كاربري مذهبي

كليه اماكن مذهبي از قبيل مسجد، امام‌زاده، حسينيه، تكيه، فاطميه و بنيادهاي مذهبي در اراضي مذهبي واقع می‌شوند.

- كاربري  درماني

در اين اراضي كليه واحدهاي درماني و خدمات وابسته به آنها از قبيل خانه بهداشت، بيمارستان‌ها، زايشگاه‌ها، درمانگاه‌ها، مطب‌ها، آزمايشگاه‌هاي تشخيص طبي، بخش‌هاي تزريقات و پانسمان، آسايشگاه‌هاي معلولين، طب هسته‌اي، فيزيوتراپي‌ و راديولوژي‌ احداث مي‌شوند.

- كاربري اداري و انتظامی

اماكن كليه فعاليت‌هايي كه تحت عنوان اداري دسته‌بندي مي‌شوند، در اراضي اداري استقرار خواهند يافت. اين اراضي شامل محل استقرار فرمانداري، بخشداری، شهرداري، ستاد نیروهای انتظامی و ساير سازمان‌ها، ارگان‌ها و ادارات دولتي و شركت‌هاي خصوصي خواهد بود.

- كاربري کارگاهی- صنعتي

در اين اراضي كليه واحدهاي صنعتي و كارگاه‌هاي توليدي و تعميراتي مستقر ميشوند كه از نظر میزان آلودگی محیطی به سه نوع خدماتی، مزاحم و آلاینده تقسیم می‌شوند.

- كاربري تفریحی و گردشگري

کاربری تفریحی و گردشگری شامل هتل، مسافرخانه، مهمانپذير و مهمانسراها، هتل آپارتمان و متل، شهربازي، مراكز تفريحي ويژه، پارك‌هاي جنگلي و اردوگاه‌هاي جهانگردي و پلاژهاي ساحلي و... می‌شود.

- كاربري ورزشي

در اين اراضي كليه فضاهاي ورزشي از قبيل زمين‌هاي ورزشي، باشگاه، زورخانه، استخر، سالن‌هاي سرپوشيده و استاديوم احداث می‌شوند.

- كاربري فضاي سبز

اين كاربري شامل كليه درخت‌کاری‌ها و جنگل‌هاي مصنوعي غير مجهز مي‌شود.

- بوستان ( پارک)

فضاي سبزي است مجهز با عملكرد تفريحي و گردشگري و گذران اوقات فراغت.

- تأسيسات شهري

مطابق مصوبه اخیر شورای عالی شهرسازی و معماری ایران ایستگاه‌های تنظیم فشار گاز، آب و فاضلاب، سرویس‌های عمومی بهداشتی، مخازن آب زیرزمینی و هوایی، تصفیه‌خانه‌های آب و فاضلاب و پسماند و ایستگاه تنظیم فشار گاز جزء تاسیسات شهری محسوب می‌شوند.

- تجهيزات شهري 

مطابق مصوبه اخیر شورای عالی شهرسازی و معماری تجهیزات شهری شامل ایستگاه‌های جمع‌آوری زباله، ایستگاه‌های آتش نشانی، میادین میوه و تره‌بار، اورژانس 115، جایگاه‌های سوخت، گورستان، نمایشگاه دایمی، مرکز امداد و نجات هلال احمر، کشتارگاه، مرکز دفع بهداشتی زباله، میدان مرکزی میوه و تره‌بار، پمپ بنزین و پمپ گاز می‌شود.

- كاربري نظامي 

در اراضي مذكور كليه اماكن نظامي از قبيل مراكز آموزش نظامي، پادگان‌ها و آمادگاه‌های موجود نیروی‌های نظامی مربوطه قرار می‌گیرند. اراضی مربوط به کلانتری و پایگاه مقاومت بسیج شامل این کاربری نمی‌شود.

- حمل و نقل و انبار

كليه فضاهاي فعال و مرتبط با امر حمل و نقل و انبار شامل معابر، پارکینگ‌ها، پايانه‌هاي مسافربري و باربري، ایستگاه‌های اتوبوس، توقفگاه‌های وسايل نقليه، انبارها و امثال آن می‌شوند.


- باغ و زمين زراعي

باغ و زمین زراعی شامل اراضی می‌گردد که یا در داخل آن عمل کشت و زرع انجام می‌شود و یا طبق نظر كميسيون تشخيص موضوع ماده 12 قانون اراضي شهري به عنوان باغ يا زمين زراعی اعلام شده است.

- بلوك شهري

بخشي از بافت شهري و متشكل از يك و يا چند قطعه زمين (ساخته شده و يا نشده) است كه همه لبه‌هاي آن با گذرهاي عمومي همجوار است. 

- اراضي باير شهري

زمين‌هايي كه سابقه عمران و احياء داشته و بتدريج به حالت موات برگشته است، اعم از آنكه صاحب مشخصي داشته باشد يا نداشته باشد.

- اراضي موات شهري

زمين‌هايي كه سابقه عمران و احياء نداشته باشد.

- قطعه زمين يا پلاك

شش دانگ زميني كه دارای اسناد رسمي باشد قطعه زمين يا پلاك ناميده مي‌شود.

- تفكيك

تقسيم يك قطعه زمين به قطعات متعدد تفكيك ناميده مي‌شود (هر قطعه مي‌تواند كاربري متفاوت و يا يكسان داشته باشد). نقشه تفکیک زمین باید بر اساس شرح خدمات مربوطه باشد و به امضاء مهندس مشاور شهرساز برسد.

- تجمیع

تجمیع عبارت است از: تبدیل چند قطعه زمین به یک قطعه بزرگتر ( پس از حل مسایل مالکیت و سایر مسایل حقوقی) 

- حداقل سطح تفكيك(حد نصاب تفکیک)

نشانگر آن اندازه از سطح زميني است كه تفكيك آن به قطعات كوچكتر مجاز نمي‌باشد.

- سطح كل زيربنا

عبارت است از مجموعه سطوح ساخته شده ساختمان در طبقه همكف و در طبقات بالا.

- سطح اشغال

عبارت است از قسمتي از سطح هر قطعه زميني كه بر روي آن بنا احداث شده و يا قابل احداث می‌باشد.

- سطح آزاد (فضاي باز)

عبارت‌ است از آن قسمت از قطعه زمين كه احداث ساختمان بر روي آن مجاز نباشد.

- برِ ساختمان

عبارت است از خط فصل مشترك بين زمين باز يا معبر و قسمتي از زمين كه بر روي آن ساختمان یا دیوار احداث شده یا می‌شود.

- زير زمين

عبارت است از فضاي زير ساختمان كه حداكثر ارتفاع آن تا زير سقف از سطح معابر يا حياط (فضاي باز) از 40/1متر تجاوز نكند. حداکثر مساحت زیرزمین معادل و برابر سطح اشغال می¬باشد. ارتفاع کل زیر زمین از کف تا سقف 2.40 متر باید باشد.

- نماي ساختمان

عبارت است از كليه سطوح خارجي ساختمان كه مشرف به فضاي باز اصلی و يا فرعي و يا معابر اصلي و يا فرعي باشد. بر ساختمان مشرف به معابر و حياط نماي اصلي ساختمان ناميده می¬شود.

- ارتفاع ساختمان

عبارت است از فاصله عمودی بلندترين نقطه‌ي دست‌انداز بام و در صورت وجود سقف شيب‌دار، از متوسط کف معبر. یا عبارت است از فاصله عمودي ساختمان از متوسط کف تمام شده تا انتهای آن

- طبقه همکف

قسمتی از ساختمان که ارتفاع کف آن از متوسط کد ارتفاع معبر مجاور حداکثر40/1متر باشد.

- طبقات فوقاني

كليه طبقات ساختماني كه روي طبقه همكف ساخته شود.

- زيربناي مفيد

سطح كل ساختماني به جز دستگاه پله، آسانسور و بالكن.

- تفکیک زمین

عبارت است از تقسیم زمین یکپارچه به دو یا چند قطعه مجزا با ایجاد دسترسی‌های مناسب برای استفاده جداگانه هر یک همراه با تخصیص سند مالکیت جداگانه.


- نماي ساختمان 

عبارت است از كليه سطوح خارجي ساختمان كه مشرف به معبر يا فضاهاي عمومي باشد.

- پيلوت

قسمتي از ساختمان كه هم‌سطح گذر مجاور بوده و به غير از ستون¬هاي ساختمان، فاقد هرگونه عامل جداكننده (ديوار داخلي) است. در صورت استفاده غیر مسکونی جزء تراکم محسوب نمی‌شود.

- پاركينگ

محلي كه فقط براي توقف (موقت يا دائم) وسيله نقليه موتوري داراي دو چرخ و بيشتر اختصاص يافته باشد.

- حياط خلوت

فضاي محصور و غیر مسقف كه بيرون از حجم بنا (اعياني) باشد و در مجاورت قطعه زمين همجوار قرارگيرد و از آن براي نورگيري و تهويه استفاده شود.

- تراکم:

- تراكم جمعيت

نسبت جمعیت به مساحت محدوده مورد بررسي بر حسب نفر در هكتار يا نفر در كيلومترمربع.

- تراكم ناخالص جمعيتي 

نسبت جمعيت به مساحت كل محدوده شهر را تراكم جمعيتي ناخالص شهر مي‌گويند.

- تراكم خالص جمعيتي 

نسبت جمعيت به مساحت اراضي مسكوني داخل محدوده شهر، تراكم جمعيتي خالص گفته مي‌شود.

- تراكم ساختماني

نسبت مجموع مساحت زيربناي مفيد ساختمان در تمامي طبقات به مساحت كل زمين، تراكم ساختماني گفته مي‌شود، که به صورت درصد بیان می¬شود.

- تراكم ساختماني پايه

تراكم ساختماني پايه، حداكثر تراكم ساختماني است كه هر قطعه زمين مسكوني مي‌تواند بدون پرداخت عوارض حق تعديل تراكم داشته باشد و به صورت درصد بیان می¬شود.

- حداكثر تراكم مجاز

تراكم مجاز حداكثر تراكم ساختماني است كه هر قطعه زمين با توجه به منطقه بندی تراكمي شهر و ويژگي¬هايي مانند عرض معبر همجوار و محل استقرار آن مي‌تواند (با پرداخت عوارض تعديل تراكم) از آن بهره¬مند گردد.

- سازمان مجري طرح 

شهرداري و يا دستگاهي است كه به طور قانوني مسئول اجراي طرح است. 

- معابر 

كليه سطوح مورد استفاده براي جابجايي انسان و كالا چه به صورت سواره و چه به صورت پياده را كاربري معابرگويند. معابر شهري طبق آئين نامه طراحي راه¬هاي شهري شامل انواع مختلفي به شرح زير مي‌باشد:

الف) راه شرياني درجه يك:

راهي است كه در طراحي و بهره‌برداري از آن، به جابجايي وسايل نقليه موتوري برتري داده مي‌شود. براي رعايت اين برتري، دسترسي وسايل نقليه موتوري و همچنين عبور پياده‌ها از عرض راه تنظيم مي‌شود. راه¬هاي شرياني درجه يك، ارتباط با شبكه راه¬هاي برون شهري را تأمين مي‌كنند. با اعمال درجات مختلفي در كنترل دسترسي، راه¬هاي شرياني درجه يك به شرح زير دسته¬بندي مي¬شوند:

- آزاد راه:

 راهي است كه در تمامي طول آن ترافيك دو طرف به طور فيزيكي از يكديگر جداست و جريان ترافيك در آن بدون وقفه آزاد است، يعني وسايل نقليه موتوري، جز در تصادف¬ها و راه‌بندان‌ها، ناچار به توقف نمي‌شوند. براي تأمين چنين وضعيتي، تقاطع همسطح اجازه داده نمي‌شود و نحوه صحيح ورود و خروج وسايل نقليه طراحي مي‌شود.

- بزرگراه:

 راهي است كه ترافيك دو طرف آن به طور فيزيكي از يكديگر جداست و در طول¬هاي قابل ملاحظه‌اي از آن مي‌توان جريان ترافيك را پيوسته فرض كرد. براي تأمين چنين وضعيتي، نحوه صحيح ورود و خروج وسائل نقليه طراحي مي‌شود. بزرگراه مي‌تواند معدودي تقاطع همسطح داشته باشد  به شرطي كه فاصله تقاطع‌ها از يكديگر زياد (بيش از5/2 كيلومتر) باشد.

ب) راه عبوري:

 ادامه راه¬هاي برون شهري دو خطة دو طرفه در داخل شهرها (معمولاً كوچك و متوسط) يا روستاها به شرط آن كه عملكرد عبوري آنها در داخل شهر يا روستا نيز حفظ شود. براي حفظ اين عملكرد، ورود و خروج وسايل نقليه به آن كاملاً تنظيم و طراحي مي¬شود و فاصله تقاطع‌هاي همسطح آن از يكديگر حداقل5/2 كيلومتر است.

ج) راه شرياني درجه دو:

راهي است كه در طراحي و بهره‌برداري از آن، به جابجايي و دسترسي وسايل نقليه موتوري برتري داده مي‌شود. براي رعايت اين برتري، حركت پياده‌ها از عرض خيابان كنترل مي‌شود. راه¬هاي شرياني درجه دو داراي عملكرد درون شهري‌اند و شبكه اصلي راه¬هاي درون شهري را تشكيل مي‌دهند.

د) خيابان محلي:

خياباني است كه در طراحي و بهره‌برداري از آن نيازهاي وسايل نقليه موتوري، دوچرخه سوار و پياده با اهميت يكسان رعايت مي‌شود. براي رعايت حال پياده و دوچرخه، سرعت وسايل نقليه موتوري در اين خيابان¬ها پايين نگه داشته مي‌شود.

- سطح معبر

متوسط ارتفاع بالاترين و پايين‌ترين نقطه گذر يا گذرهاي مشرف به قطعه مالكيت

- پخ

عبارت است از قاعده مثلث متساوي الساقين كه دو ساق آن از امتداد بدنه دو گذر متقاطع تشكيل شده و طول قاعده آن مثلث، مبناي اجراي پخ مي¬باشد. به عبارت ديگر، برش موربی (با دو زاويه مساوي) در نبش ساختمان است كه براي تأمين ديد مناسب رانندگان در نظر گرفته مي‌شود.


- دوربرگردان

عبارت است از فضاي بازي كه در انتهاي معابر بن بست براي دور زدن وسايط نقليه پيش‌بيني شود.

- پاركينگ عمومي

عبارت است از محلي كه افراد در موقع مراجعه به نقاط مختلف شهري از قبيل مراكز محلات، نواحي، مناطق و شهر بتوانند اتومبيل خود را در آن متوقف سازند.

- پاركينگ اختصاصي

عبارت است از مكاني كه صاحبان اتومبيل مي‌توانند در داخل منزل و يا محل كار اتومبيل خود را متوقف سازند.

- منظر شهری

منظور از منظر شهری کلیه عناصر طبیعی و مصنوع (ساختمانها و الحاقات آنها، مبلمان شهری، پوشش گیاهی و ...) قابل مشاهده از عرصه های عمومی شهر شامل خیابانها، میادین، گره‌ها و پهنه های عمومی است. 

- نما

منظور از نما، نمای شهری و در انطباق با تعریف ارائه شده در بند 1 مصوبه 28/8/1369 شورای عالی شهرسازی و معماری ایران (کلیه سطوح نمایان ساختمان‌های واقع در محدوده و حریم شهرها و شهرک‌ها که از داخل معابر قابل مشاهده است اعم از نمای اصلی یا نماهای جانبی) می‌باشد. 

- جداره

منظور از جداره، سطوح مربوط به دیوارهای محوطه‌هایی است که هیچ ساختمانی به صورت بلافصل به آن ملحق نیست نظیر دیوار باغات و نظایر آن. 

- پیاده راه 

منظور از پیاده راه، خیابان‌ها و گذرگاه‌هایی است که منحصراً برای عبور پیاده مورد استفاده قرار می‌گیرد. 

- کمیته ارتقاء کیفی سیما و منظر شهری 

این کمیته نهادی تخصصی غیر بخشی، غیرانتفاعی است (بر اساس مفاد تبصره بند 3 از ماده 3 آیین نامه نحوه بررسی و تصویب طرح‌های توسعه و عمران محلی، ناحیه ای و منطقه ای و ملی و مقررات شهرسازی و معماری کشور مصوب 12/10/78 هیئت محترم وزیران) که به منظور ایجاد هماهنگی میان کلیه سازمانها، نهادها، دستگاهها، شرکتها و مؤسسات ذیربط در امر ارتقاء کیفی سیما و منظر شهری و با عضویت نمایندگان شهرداری، مهندسین مشاور تهیه کننده طرح توسعه شهری، سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان، سازمان نظام مهندسی استان، اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان، دو نفر از اعضاء هیأت علمی دانشکده های معماری و شهرسازی استان و سازمان مسکن و شهرسازی استان تشکیل می‌گردد. 





1-4- ضوابط و مقررات ساختمانی شهر کلیبر به تفکیک انواع کاربری‌ها

شهر کلیبر، یک سکونتگاه با عملکرد غالب مسکونی محسوب می¬شود و در اینجا مقصود از "شهر" همان شهر کلیبر است. کاربری¬های مختلف در شهر کلیبر عبارتند از:

1. مسكوني

2. آموزشي

3. آموزش تحقیقات و فن آوری

4. درماني

5. تجاري

6. اداري - انتظامی

7. فرهنگي هنری

8. مذهبي

9. ورزشي

10. توریستی تفریحی 

11. حمل و نقل و انبارداری

12. پارک و فضاي سبز  

13. باغات و کشاورزی

14. تأسيسات شهری

15. تجهيزات شهری

16. صنعتي

این ضوابط و مقررات، به تفکیک کاربری‌های فوق تدوین شده است.

1-1-4- ضوابط مربوط به کاربری مسکونی

1-1-1-4- ضوابط مربوط به استفاده از زمین مسکونی 

الف- موارد استفاده مجاز از زمین مسکونی

- احداث واحدهاي مسكوني و مجموعه‌هاي مسكوني بر اساس تراكم و ضوابط این طرح.

- در اراضي مسکونی ایجاد دفاتر مهندسی، مطب پزشكي‌، مراكز تدريس خصوصي‌، دفتر وكالت، آموزشگاه‌هاي خياطي و موسيقي، آرايشگاه زنانه، صنايع خانگي (مشروط به اينكه ايجاد بو، لرزش و صدا ننمايند و فاضلاب هم نداشته باشند) و مالک شخصا اقدام نماید مجاز است. طبق تبصره بند 24 ماده 55 قانون شهرداریها دایر کردن دفتر وکالت و مطب و دفتر اسناد رسمی و ازدواج و طلاق و دفتر روزنامه و مجله و دفتر مهندسی به وسیله مالک از نظر این قانون استفاده تجاری محسوب نمی‌شود. 

- طبق قانون محل مطب پزشکان مصوب 20/10/66 فعالیت شغلی پزشکان و صاحبان حرف وابسته در ساختمان‌های مسکونی و تجاری ملکی و اجاره‌ای بلامانع است.

تبصره 1: چنانچه ملكي در منطقه مسكوني در اجاره يكي از ادارات يا سازمان‌هاي دولتي قرار داشته باشد پس از فسخ قرارداد و تخليه، ملك مذكور داراي كاربري مسكوني با تراكم همجوار آن مي‌گردد.

تبصره 2: احداث واحدهای تجاری در شهر تا سقف سرانه پیشنهادی امکانپذیر است، که این سقف با توجه به مساحت تجاری موجود و اضافه کردن سطوحی که در سال‌های برنامه پروانه صادر می¬گردد، قابل کنترل است. سرانه تجاری مطابق مصوبات شورای عالی شهرسازی و معماری اعمال می‌گردد.

- احداث واحد‌هاي مذهبي و فرهنگي و واحدهاي بهداشتي با مجوز شهرداري و در سطح عملکرد شهری در این پهنه مجاز است.

- ساير استفاده‌هاي مجاز عبارتند از: تأسيسات و تجهيزات شهري مثل پست برق، تأسيسات مخابرات، ايستگاه‌هاي تقليل فشار گاز، دفتر پست، دفاتر پیشخوان دولت، دفاتر خدمات الکترونیک انتظامی و... توسط سازمان‌هاي ذيربط و نيز فضاي سبز عمومي و یا خصوصي به هر شكل و احداث گذر و شبكه‌هاي ارتباطي. (با رعايت ضوابط شبكه معابر).

- احداث واحدهاي مسكوني تنها در نقاطي كه مشاور پيش بيني نموده است امكان پذير است. در غیر این صورت باید به تصویب کمیسیون ماده 5 برسد.

ب- موارد استفاده مشروط از زمین مسکونی

- احداث مهدكودك به شرط اخذ مجوز از سازمان‌هاي ذی‌ربط.

- فعاليت‌هاي خانگي مانند: كلاس هنري، خياطي و آشپزی و آرايش، تدريس خصوصي، صنايع دستي توسط مالكين ساكن مشروط بر آنكه حداکثر 30 متر مربع از فضاي مسكوني به فعاليت ياد شده اختصاص يابد(با اخذ مجوز فعاليت طبق ماده 7 قانون مشاغل خانگی).

- احداث خوابگاه با تأمين دسترسي به شبكه حداقل 12 متري و رعايت عدم اشراف گشودگي‌ها به ساير واحدهاي مجاور. مشروط بر اینکه در قطعات جنوبی و غربی رعایت ارتفاع پنجره‌ها در طبقات بالای همکف تا 80/1 سانتی متر آجرچینی و بقیه شیشه مات باشد. 

- احداث خانه سالمندان و مركز نگهداري افراد ناتوان و انجمن‌هاي درماني با اخذ مجوز از سازمان‌هاي ذيربط و داشتن دسترسي حداقل 12 متري.

- وقف زمين مسکونی براي هر يك از كاربري‌هاي عام‌المنفعه ( فرهنگي، آموزشي، درماني، مذهبي، دارالايتام و ...) مشروط به رعایت مقررات مربوط به آن کاربری و با هماهنگي شهرداري و مجوز كميسيون ذيربط بلامانع می‌باشد.

- احداث پاركينگ عمومي تا حداكثر500 متر مربع مساحت و دسترسي حداقل 12 متر.

- تبديل كاربري مسكوني به كاربري‌هاي غير مسكوني ذكر شده و کاربری‌های غيرانتفاعي محله اي و ناحيه اي مشروط به تصويب كميسيون‌ ماده 5 ، دسترسي مناسب به شبكه‌هاي شهري و عدم مغايرت با كاربري قطعات همجوار و تأمين پاركينگ مورد نياز ميسر مي‌باشد.

ج- موارد استفاده ممنوع از زمین مسکونی

- احداث كليه واحدهاي تعميرات اتومبيل در اراضي اين منطقه خارج از گاراژهاي محله‌اي ممنوع است.

- احداث پمپ بنزين در مجاورت مستقيم واحدهاي مسكوني و در فاصله 70متری ميادين و  تقاطع‌ها ممنوع است.

- انجام هرگونه فعاليت مزاحم و آلاینده به تشخيص سازمان‌هاي حفاظت محيط‌زيست و بهداشت محيط در مناطق مسكوني ممنوع است.

- احداث هرگونه بنا و تأسيسات در داخل بافت‌هاي مسكوني كه فعاليت آن سبب بر هم خوردن نظام آمد و شد محلات گردد و يا احداث آن موجب اشرافيت قطعات ‌نسبت به هم ‌و ‌يا به هم خوردن تعادل و تناسب سيماي شهري محيط خود گردد ممنوع است.

2-1-1-4- ضوابط مربوط به نحوه تفکیک اراضی مسکونی 

الف- حداقل اندازه قطعات مسکونی

- حداقل اندازه تفکیک قطعات مسکونی جدید در داخل محدوده 180 مترمربع است.

تبصره 1: قطعه زمین¬های با مساحت 120تا 180 مترمربع که در نقشه وضع موجود با تأیید مراجع قانونی، تفکیک شده و دارای سند رسمی می¬باشند، در چــارچوب این طرح مجــاز شمــرده می‌شوند (لیکن هیچگونه تفکیک مجددی نباید در آنها صورت گیرد). سطح اشغال، عرض دسترسی و حداکثر ارتفاع ساختمان در این قطعات، بر اساس جدول 1 – 4  است. 

تبصره 2: احداث بنای مسکونی در قطعات موجود با مساحت کمتر از 60 مترمربع و همچنین کلیه قطعات با عرض کمتر از 5 متر ممنوع است. در مورد این اراضی باید به یکی از روشهای زیر عمل شود:

الف - با ملک مجاور تجمیع شود. شهرداری می‌تواند به ازای تجمیع دو قطعه 10 درصد تراکم ساختمانی تشویقی لحاظ نماید.

ب – در خصوص قطعات بیشتر از 60 و کمتر از 90 مترمربع، حداکثر سطح قابل ساخت روی زمین (سطح اشغال) 100 درصد و حداکثر در یک طبقه و مشروط به تأمین پارکینگ در پیلوت می باشد.

ج – در تمام مناطق شهر، قطعات با مساحت کمتر از 60 متر مربع مجاز به نوسازی نمی باشند و به صورت زیر عمل گردد:

1 . با ملک مجاور تجمیع شوند.

2 . احداث یک واحد تجاری با سطح اشغال 100 درصد در یک طبقه و مشروط به تأمین پارکینگ

3 . تملک توسط شهرداری پس از توافق با مالک

د – در قطعات بیشتر از 90 و کمتر از 120 مترمربع، مشروط به تأمین پارکینگ و رعایت حداکثر دو طبقه برای یک واحد مسکونی می توانند حداکثر تا 70 درصد سطح اشغال(مساحت همکف)، اقدام به احداث ساختمان نمایند.

ه – در قطعات 120 مترمربع و بیشتر می باید طبق ضوابط مندرج در جدول 1 - 4 عمل نمود.

ب- ابعاد و تناسبات قطعات مسکونی

- نسبت عرض به طول قطعات تفكيك زمين در كاربري‌هاي مسكوني 1 به 2 تا حداکثر 1 به 3 تعيين مي‌گردد.

ج-نحوه دسترسی‌ها به قطعات مسکونی

- هر قطعه ‌تفكيكي‌ بايد حداقل ‌يك دسترسي ‌مستقيم به‌ معبرعمومي داشته ‌باشد.

- تبصره 1: از هر معبر يك راه دسترسي به بنا و يك راه ورودي اتومبيل به پاركينگ مجاز است و در اراضي با بر بيش از 20 متر به ازاء هر 20 متر مورد مذكور قابل تكرار است.

- در طرح‌هاي تفكيكي براي هر يك از قطعات زمين تفكيك شده بايد چگونگي دسترسي به معابر و عرض خيابان‌هاي تعيين شده در نقشه‌ها و ضوابط مربوط به معابر طرح مشخص گردد.

- دسترسي به تمامي قطعات مسكوني جديد بايد از طريق خيابانهاي محله‌اي و دسترسی انجام پذيرد.

- دسترسي به قطعات آپارتماني مسكوني، از معابر با عرض كمتر از 10 متر مجاز نيست.

- احداث رمپ و پله در محدوده پياده‌رو و گذر ممنوع است.

- نصب در ماشين‌رو در پخ ساختمان ممنوع است.

- در ورودي واحدهاي مسكوني و در ورودي پارکینگ‌ها بايد به طرف داخل یا بصورت کشویی باز شود (جهت بازشوها به سمت معبر عمومي نباشد).

3-1-1-4- ضوابط مربوط به احداث ساختمان مسکونی

الف- حداكثر زیربناي طبقات (تراكم ساختماني)

تراکم پایه و مجاز در شهر با توجه به مساحت قطعه و عرض معابر در نظر گرفته شده است. در طرح هادی مصب کلیبر حداقل تفکیک 180 مترمربع بوده که در طرح جامع نیز همین میزان در نظر گرفته شده است تا تغییرات بیشتری برای مالکان صورت نگرفته باشد.

 

جدول 1 – 4 : ضوابط احداث بناي مسكوني در شهر کلیبر

عرض معبر

 (متر)

حداکثر سطح اشغال بنا (درصد)

حداکثر تراکم مجاز ساختمانی (درصد)

حداکثر

تعداد طبقه

فضاي باز به ازاء

 هر واحد مسكوني

 (مترمربع)

تا 10 متر

60

180

3

24

12 – 16 متر

60

240

4

24

18 – 20 متر

60

300

5

24

24متر و بیشتر

60

360

6

20

 

- حداکثر تعاد طبقات و ارتفاع ساختمان تحت تأثیر عواملی چون سایه اندازی و اشرافیت می تواند تغییر کند.

- درصورت احداث پیلوت 80/2 متر به ارتفاع ساختمان اضافه خواهد شد. 

- تأمین حداقل یک واحد پارکینگ به ازای هر واحد مسکونی الزامی است.


ب- حداكثر سطح اشغال ساختمان در قطعات مسکونی

- حداکثر سطح اشغال در تمام قطعات مسکونی با مساحت بیشتر از 120مترمربع 60درصد است.

- در خصوص قطعات 60 تا 90 مترمربع، حداکثر سطح قابل ساخت روی زمین(سطح اشغال) 100درصد و حداکثر در یک طبقه و مشروط به تأمین پارکینگ در پیلوت می¬باشد.

- در قطعات 90 تا 120 مترمربع، مشروط به تأمین پارکینگ و رعایت حداکثر دو طبقه برای یک واحد مسکونی می¬توانند حداکثر تا 60 درصد سطح اشغال (مساحت همکف) ، اقدام به احداث ساختمان نمایند. ده درصد افزایش تراکم در اختیار شهرداری به شرط عدم اشرافیت و سایه اندازی می باشد.

ج- حداكثر ارتفاع ساختمان مسکونی

- حداكثر ارتفاع ساختمان يك طبقه با زیرزمین60/5 متر مي‌باشد(40/1سانتی‌متر ارتفاع زيرزمين از كف پياده‌رو،30/3ارتفاع ساختمان با90 سانتی‌متر جان‌پناه) براي هر طبقه بیشتر، 30/3 متر اضافه مي‌شود. 

- حداکثر تعداد طبقات بر اساس ضوابط مندرج در جدول 1 - 4 می¬باشد.

- حداکثر ارتفاع زيرزمين از کف حياط و يا گذر (سطح نورگير) برابر 40/1 متر مي‌باشد.

- حداقل ارتفاع ديوارهاي حياط از كف متوسط معبر 2 متر و حداکثر آن 3متر مي‌باشد. 

- حداکثر ارتفاع مفید پیلوت 40/2 متر است.

د- ضوابط پاركينگ فضاهای مسکونی و مختلط مسکونی-تجاری

- تأمین حداقل یک واحد پارکینگ به ازای هر واحد مسکونی الزامی است.

- استفاده از سطح آزاد همكف (پیلوت) به منظور توقفگاه اتومبيل (پاركينگ) مشروط به رعايت مواد ذيل مجاز است.

- سطح همكف با سطح متوسط معبر حداقل هم ارتفاع باشد(مگر آنكه در زير سطح همكف زيرزمين احداث شده باشد که در این صورت رعايت كليه مفاد ضوابط عمومي زيرزمين الزامي است).

- توقفگاه انفرادي هر اتومبيل با دسترسی مستقل نبايد از ابعاد 5×3 متر ( 15 متر مربع) کمتر باشد.

- مساحت مورد نیاز به ازای هر اتومبیل با دسترسی غیر مستقیم به توقفگاه، با احتساب مسیر عبوری مسقف، حداقل 25 متر مربع خواهد بود. 

- توقفگاه هر دو اتومبيل از ابعاد 5×5 متر كمتر نبايد باشد.(فاصله مفيد دو ستون حداقل 60/4متر)

- توقف اتومبيل‌ها در پاركينگ به طور موازي (كنار هم) مجاز و به طور متوالي (پشت سر هم) ممنوع است.

- استفاده از زیرزمین به عنوان پارکینگ مجاز می¬باشد.

- حداقل عرض ورودي پاركينگ براي اتومبيل‌هاي سواري 3 متر است.

- در پاركينگ‌ها فضاي مناسب براي گردش اتومبيل‌ها بايد در نظر گرفته شود. به طوري كه اتومبيل‌ها به هنگام توقف و بيرون آمدن مزاحم يكديگر نباشند.

- در صورت احداث پاركينگ در زيرزمين رعايت شعاع گردش به میزان 6 متر از محور رمپ الزامي است.

- حداقل عرض رمپ پارکینگ برابر 50/3 متر و حداکثر شیب رمپ، 15درصد است.     

   تصویر 1-4: وضعیت رمپ در پارکینگ               تصویر 2-4: حداقل فضای لازم برای اتومبیل در پارکینگ



- استفاده از پیلوت فقط براي استفاده‌هاي ذيل (علاوه بر پاركينگ) مجاز است:

- سرايداري تا حداكثر 40 متر مربع (لحاظ كردن سرويس‌هاي بهداشتي الزامي است).

- سرويس‌هاي مشترك بهداشتي تا حداكثر 8 مترمربع

- موتورخانه به ميزان متعارف

- انبارهاي منفرد، مساحت هر انبار حداكثر 8 متر مربع

- پايين آوردن كف پیلوت توسط پله تا حداكثر 40 سانتيمتر فقط در بخش سرايداري مجاز است.

- هرگونه استفاده عمومي و يا مسكوني از پیلوت (بجز سرايداري) ممنوع است.

- فضاهاي مانور اتومبيل با توجه به ستون گذاري و طرح معماري تعيين مي‌گردد.

هـ- حداقل ابعاد و اندازه حياط مسکونی

- حداقل اندازه حیاط در قطعات مسکونی، 40% سطح کل قطعه است. مگر برای قطعات مسکونی موجود با مساحت 90 تا 120 مترمربع که ضوابط آن در مبحث سطح اشغال آمده است.  

و- ساير فضاهاي باز (پاسيوها، نورگيرها و...) در ساختمان‌های مسکونی

- حداقل مساحت لازم براي حياط خلوت‌هايي كه به منظور نورگيري اطاق‌هاي اصلي در ساختمان‌های مسكوني یک یا دو طبقه در نظر گرفته شده شش مترمربع است كه حداقل عرض آن نبايد از دو متر کمتر باشد. به ازای افزایش هر طبقه به ساختمان مسکونی، باید دو مترمربع به مساحت این نورگیر اضافه شود. حداقل سطح نورگیر برای ساختمان‌های پنج طبقه یا بیشتر، 12مترمربع (با عرض حداقل سه متر) می¬باشد.  

تصویر 3-4: حداقل مساحت نورگیر با توجه به افزایش طبقات


- حداقل سطح نورگير آشپزخانه در واحدهاي مسكوني شش متر مربع با حداقل عرض دو متر مي‌باشد. البته با رعایت عدم اشرافیت به املاک همجوار در طبقات فوقانی.
- در مواردي كه اطاق‌هاي اصلي دو واحد مسكوني مستقل، از يك حياط خلوت نور مي‌گيرند فاصله پنجره‌هاي آنها بايد از شش متر و در مورد آشپزخانه‌ها از چهار متر كمتر نباشد.
تصویر 4-4: حداقل پنجره نورگیر دو واحد مستقل مسکونی



- در احداث نورگيرها رعايت عدم اشراف با همسايه الزامي است و باز كردن پنجره به ملك مجاور غيرمجاز می‌باشد.
ز- مقررات مربوط به نورگيري و تهويه طبيعي در ساختمان‌های مسکونی
- كليه اتاق‌ها و آشپزخانه در بناهاي مسكوني بايد از نور و تهويه طبيعي برخوردار باشند.
- فضاي نورگير به‌ صورت مشاع بوده و هرگونه دخل و تصرف در آن به صورتي كه امكان نوردهي و تهويه هوا را مختل کند و از بين ببرد ممنوع است.
- عبور كانال كولر از داخل نورگيرها ممنوع است. پيش‌بيني كانال كولر اجباري است.
- سطوح ديوار نورگيرها بايد به طور قابل قبول نماسازي گردد.
ح- ضوابط مربوط به بازشوهاي ساختمان‌ها به حياط‌ها و حياط خلوت‌ها
- تعبيه هواكش حداكثر به ابعاد 30×30 سانتيمتر و پنجره سرويس بهداشتي حداكثر به ابعاد 
50 ×50 سانتيمتر و با شيشه مات و در ارتفاع بالاتر از 80/1 متر از كف طبقات در جبهه رو به مالكيت مجاور، مشروط بر عقب‌نشيني ديوار حامل گشودگي، حداقل به ميزان يك متر از حد مالكيت، مجاز مي‌باشد.
- پنجره حتي‌الامكان به زير سقف متصل نگردد
- در دیوارهای باربر ساختمان، پنجره‌ها حتي‌الامكان در عمق 20 سانتي‌متر و يا بيشتر از سطح ديوار نصب گردند.
- در ساختمان‌هاي مسكوني بيش از يك واحد، كليه واحدها بايد امكان‌دسترسي مستقل به حياط را داشته باشد به طوري‌كه حياط بين كليه واحدها مشاع باشد.
- در ساختمان‌هاي مسكوني به‌طور كلي بايد از احداث بازشوهاي وسيع جلوگيري نمود و حتي‌المقدور بازشوها را در قسمت مركزي ديوارها قرار داد.
- مجموع سطح بازشوها از يك سوم سطح ديوار بيشتر نباشد.
- مجموع طول بازشوها از نصف طول ديوار بيشتر نباشد.
- باز شدن هرگونه گشودگي اعم از در، پنجره و يا هر نوع ديگر به‌سمت بيرون از نماي خارجي ممنوع است (به سمت داخل مجاز است).
ط- مقررات مربوط به فضاها و تأسيسات روي بام در ساختمان‌های مسکونی
- احداث جان پناه در كناره بام‌هاي مسطح به ارتفاع حداقل70سانتيمتر و حداکثر90سانتیمتر الزامي است. توصيه مي‌شود براي زيبايي نماي عمومي ساختمان و سيماي شهر از نرده‌آهني با طراحی مناسب يا آجر چيني استفاده گردد.
- در كليه بام‌هاي مسطح نصب تأسيسات بايد با فاصله حداقل 3 متر از لبه مشرف به معبر عمومي باشد.
- -شيبدار كردن معبربه منظور ارايه دسترسي سواره به زير زمين ممنوع است.
- استفاده از زیر زمین به منظور سکونت ممنوع است.
تبصره 1: استفاده زيرزمين براي احداث انباري، تأسيسات و پاركينگ و احداث يك واحد سرايداري مجاز است.
ی- ضوابط احداث زيرزمين
- احداث زيرزمين در تمامي واحدهاي ساختماني مجاز است مگر روي چاه و در مسير قنات و امثالهم و مواردي كه در اين ضوابط مشخص نشده است.
- سطح زير زمين در هيچ حالتي از سطح زير بناي همكف نبايد تجاوز كند.
- نورگيري زيرزمين از معبر فقط توسط پنجره‌هاي عمومي ثابت (فيكس) مجهز به شيشه مات مسلح یا آجر شیشه-ای مجاز است.
- تعبيه پله در معبر به منظور ارايه دسترسي به زيرزمين از معبر عمومي ممنوع است.
2-1-4- ضوابط مربوط به اراضي تجاري
1-2-1-4- ضوابط مربوط به استفاده از زمین¬های تجاری 
الف- موارد استفاده مجاز از زمین تجاري
- در خصوص استقرار واحدهای تجاری، کسب مجوزهای لازم از مراجع مربوطه الزامی است.
- احداث واحدهاي تجاري محله ای در حاشیه خیابانهای 12 متر به بالا امکانپذیر است. 
تبصره : کاربری‌های تجاری که قبلا مجوزهای لازم را جهت احداث و فعالیت از شهرداری و مراجع مربوطه اخذ نموده¬اند، مجاز به ادامه فعالیت بوده و مشمول بند فوق نمی¬شوند.
- برخی مصادیق کاربری تجاری مقیاس محله¬ای به شرح ذیل است:
- واحدهای تجاری محله ای شامل واحدهای خرده فروشی مانند فروش مواد غذایی، فروش لبنیات، خواروبار فروشی، سبزی فروشی، مرغ و ماهی فروشی، اغذیه فروشی، قصابی، میوه فروشی و... می‌شود.
- برخی مصادیق کاربری تجاری مقیاس شهری به شرح ذیل است:
- واحدهای تجاری مقیاس شهری شامل واحدهای فروش مانند: فروشگاه¬های لباس، کلاه، پارچه، عینک، جواهر، ساعت، لوازم ورزشی، آلات موسیقی، عتیقه، فرش، چینی و لوکس، پرده و موکت، لوازم ساختمانی، ادوات کشاورزی، کود و سموم کشاورزی و نظایر آن، واحدهای خدماتی مانند: مجتمع¬های پزشکی و حرف وابسته، دفاتر چاپ و تکثیر، دفاتر ازدواج و ثبت اسناد و املاک، دفاتر آژانس مسافرتی، دفاتر شرکت¬های خصوصی و دولتی، خدمات دفتری، صرافی تالارهای پذیرایی و نظایر آن.
- بر اساس سرانه استاندارد شورای عالی شهرسازی و معماری ایران خدمات انتفاعی و غیر انتفاعی نیز جزئی از کاربری تجاری محسوب می‌شود. خدمات انتفاعی و غیر انتفاعی شامل دفاتر پست و امور مشترکین تلفن، فروش روزنامه و مجله، آرایشگاههای زنانه و مطب پزشکان، پلیس 10+، آموزشگاههای خصوصی، دفاتر وکالت، مهندسی و نقشه برداری، ثبت اسناد، ازدواج و طلاق، شرکتهای پیمانکاری و مشاوره و خدمات، آزمایشگاههای طبی و تخصصی، مراکز رادیولوژی، سالن کوچک ورزشی، مرکز مشاوره درمانی و خانوادگی، ارایه خدمات اینترنتی، دفاتر حسابرسی، مراکزM  R I و مشابه، آمبولانس خصوصی، درمان اعتیاد، فیزیوترابی، مراکز کاریابی، مرکز معاینه فنی خودرو، رسانه‌های دیجیتالی انتفاعی، مطب دامپزشکان جزء خدمات انتفاعی و دفاتر احزاب، تشکلهای مردم نهاد-موسسات خیریه-اتحادیه‌ها، مجامع، انجمن‌ها و تعاونی‌ها، رسانه‌های دیجیتالی خبری، هیات‌های ورزشی، و آموزشگاههای مذهبی( به غیر از حوزه علمیه) جزء خدمات غیر انتفاعی محسوب می‌شوند.
- واحدهای تجاری مقیاس محله¬ای در سطح محلات بر اساس نقشه محورهای تجاری پیشنهادی این طرح، تا سقف سرانه پیشنهادی و در صورت رعایت حداقل عرض گذر قابل استقرار می¬باشند. 
- واحدهای تجاری مقیاس شهری بر اساس نقشه محورهای تجاری پیشنهادی این طرح، می¬توانند در خیابانهای امام خمینی، بلوار معلم، فرمانداری، حکیم نباتی و معابر با عرض 18 متر به بالای محدوده‌های جدید الاحداث پیشنهادی جدید احداث شوند.
2-2-1-4- ضوابط مربوط به تفکیک اراضی تجاری 
الف- حداقل اندازه قطعات تجاری
- حداقل اندازه قطعه تجاری در مقیاس محله ای، 15 متر مربع و مقیاس شهری 24 مترمربع است. 
تبصره 1: واحدهای تجاری مقیاس محله¬ای موجود کمتر از 15 مترمربع و شهری موجود با مساحت کمتر از 24 متر مربع که قبل از ابلاغ این طرح از شهرداری مجوز فعالیت دریافت کرده¬اند، از ضوابط مذکور مستثنی هستند.
تبصره 2: واحدهای تجاری موجود که قبل از ابلاغ این طرح از شهرداری مجوز فعالیت دریافت کرده¬اند و در محدوده تعریض معابر قرار گرفته‌اند، مشروط به رعایت حداقل عمق 2متر و حداقل عرض دهانه 3متر در مقیاس محله¬ای و حداقل عمق و عرض دهانه 3متر در مقیاس شهری می¬توانند به فعالیت خود ادامه دهند.
- براي مجتمع‌هاي تجاري- خدماتي حداقل مساحت تفكيكي 500 متر مربع و حداقل عرض زمين در قطعه تفكيكي، 15متر می¬باشد.
- تفکیک قطعات مربوط به واحدهای پذیرایی نباید از 200 متر مربع کمتر باشد. 
- در تمام مناطق تراکمی، قطعات با مساحت کمتر از 60 مترمربع مشروط به تأمین پارکینگ می¬توانند نسبت به احداث تنها یک واحد تجاری با سطح اشغال 100درصد در یک طبقه اقدام نمایند.
ب- ابعاد و تناسبات قطعات تجاري
- حداقل عرض واحدهاي تجاري در سطح محلات و محورهای محله¬ای،3متر و در محورهای شهری4متر می¬باشد.
- حداقل عمق واحدهاي تجاري در سطح محلات و محورهای محله¬ای،  4متر و در محورهای شهری 5 متر می-باشد.
ج- نحوه دسترسی‌ها به قطعات تجاري
- واحدهای تجاری محله ای و شهری در حاشیه خیابانهایی قابل احداث هستند که در نقشه " محورهای تجاری" مشخص شده¬اند. 
- واحدهاي مجتمع تجاري (پاساژها) در حاشيه‌ خيابان‌هاي با عرض 20 متر به بالا استقرار يابند. این واحدها باید حداقل 3متر از بر معبر اصلی عقب نشینی داشته باشند.
- حداقل عرض معبر دسترسی به واحدهای پذیرایی از قبیل رستوران، کافی شاپ و ...  14 متر می‌باشد.
- در ساختمان¬هاي مختلط تجاري- مسكوني- خدماتي براي واحدهاي مسكوني بايد راه دسترسي جداگانه پيش-بيني شود.
3-2-1-4- ضوابط مربوط به احداث ساختمان¬های تجاری
الف- سطح اشغال در قطعات تجاري
- حداکثر سطح اشغال برای مجموعه‌های تجاری 70% است. رعایت حداقل 3متر عقب روی از بر معبر اصلی الزامی است.
ب- ارتفاع ساختمان‌های تجاري
- ارتفاع ساختمان‌های تجاری منفرد یک طبقه 4 تا 5 متر است. 
جدول 2 -4  : ضوابط احداث بناي تجاری در شهر کلیبر

مساحت زمین

حداکثر طبقات

عملکرد

تراکم همکف

تراکم طبقات بالا

کمتر از 50 متر

یک

محله ای

100

-

50-100

دو

ناحیه ای

70

50

100 و بیشتر

سه

شهری

70

50

ج- پارکینگ ساختمان‌های تجاري
- در مجموعه‌های تجاری به ازای هر 50 مترمربع واحد تجاری، یک واحد پارکینگ مورد نیاز است .
- در مجتمع های تجاری به ازای هر واحد تجاری تأمین 5/1 باب پارکینگ ضروری ات.
- احداث پاركينگ به ازاي هر واحد تجاری در كاربري‌هاي مختلط مسكوني اجباري است.
- ساختمان‌های تجاری موجود که دارای مجوز ساخت و کسب می¬باشند، در صورت رعایت تعداد واحد و متراژ زیربنای فعلی(برابر مجوز ساخت) می¬توانند بدون تأمین پارکینگ اقدام به نوسازی نمایند. 
- در احداث واحدهای تجاری جدید در صورتیکه تامین پارکینگ در پلاک مورد نظر مقدور نباشد تامین پارکینگ در شعاع 500 متری در پارکینگهای عمومی با درج مشخصات پارکینگ در سند واحد تجاری( مشروط به عدم امکان تفکیک پارکینگ از سند) الزامی است. 
د- سایر ضوابط مربوط به ساختمان‌های تجاري
- در مجتمع¬های تجاری به ازاي هر ده واحد تجاري، احداث يك واحد بهداشتي (شامل توالت و دستشویي) الزامي است. این واحدهای بهداشتی جزء تراکم تجاری محاسبه نمی¬شود.
- عرض راه پله های تجاری بصورت يك طرفه، حداقل دو متر و به صورت دو طرفه، حداقل سه متر در نظر گرفته می¬شود. محل پله‌ها از دورترين واحد تجاري نبايد بيش از30متر فاصله داشته باشد.
- کاربریهای تجاری در واحدهای مختلط تجاری – مسکونی بدون حق تفکیک از کل پلاک خواهد بود و سند جداگانه‌ای صادر نخواهد شد.
3-1-4- ضوابط مربوط به اراضی آموزشی
1-3-1-4- ضوابط مربوط به استفاده از زمین¬های آموزشی 
الف- موارد استفاده مجاز از زمین آموزشی
- احداث خوابگاه و سایر فضاهای جانبي مورد نياز براي مراكز آموزشي شبانه روزي( مقطع راهنمايي و دبيرستان) براي بخش دولتي و خصوصي مجاز است.
- احداث واحدهاي آموزشي در مقاطع بالاتر از ديپلم و يا هنرستان فني و حرفه‌اي و همچنين مراكز آموزشي علوم ديني و حوزوي براي بخش خصوصي در حد ضابطه ساختماني بلامانع است.
ب- موارد استفاده مشروط از زمین آموزشی
- احداث تاسيسات رفاهي و خدماتي براي مراكز آموزشي از قبيل سالنهاي سخنراني و نمايش، غذاخوري، بناهاي اداري، واحدهاي انتظامي، سرايداري، سالن و زمین‌های ورزشي، مسجد، مراكز فرهنگي و تفريحي، واحدهاي كوچك تجاري كه در داخل مجموعه باشد فضاي سبز، تاسيسات زيربنايي براي بخش دولتي و خصوصي در حد ضابطه ساختماني مجاز است. 
- احداث آزمايشگاه، كارگاه و انستيتوهاي آموزشي و همچنين مراكز ورزشي و فرهنگي وابسته به آموزش و پرورش به شرط رعايت ضوابط مقرر در سازمانهاي ذيربط بلامانع است.
ج- موارد ممنوعیت استفاده از زمین آموزشی
- احداث و استقرار کلیه كاربريهاي مغاير با موارد فوق دركاربري آموزشي ممنوع است.
2-3-1-4- ضوابط مربوط به تفکیک زمین و احداث ساختمان¬های آموزشی 
کلیه ضوابط، تابع ضوابط سازمان نوسازی  تجهیز مدارس و آموزش و پرورش می¬باشد.
4-1-4- ضوابط مربوط به اراضی درمانی
1-4-1-4- ضوابط مربوط به استفاده از زمین¬های درمانی 
الف- موارد استفاده مجاز از زمین درمانی
- احداث بيمارستان، زايشگاه، كلينيك‌هاي تخصصي، مراكز تحقيقاتي مبارزه با بيماريها، آزمايشگاه كلينيك دامپزشكي، بناهاي خيريه عام‌المنفعه، مراكز حمايتي، توانبخشي و تربيتي، شيرخوارگاه، مراكز مبارزه با آلودگيهاي محيط زيست، مراكز راديولوژي براي بخش خصوصي و دولتي مجاز است.
- احداث مراكز تنظيم خانواده، آسايشگاه معلولين جسمي و حركتي، خانه سالمندان براي بخش خصوصي و دولتي مجاز است.
- احداث كلينيك و تزريقات مجاز است.
- احداث واحدهاي مسكوني براي سكونت پزشكان مقيم در حد ضابطه ساختماني مجاز است.
ب- موارد استفاده مشروط از زمین درمانی
- احداث داروخانه، مراكز فروش لوازم طبي، لوازم و قطعات كمك درماني و ساير موارد مشابه به شرط آنكه مربوط به بيمارستان و يا مراكز بهداشتي باشد و در ورودي اين مركز در داخل مجموعه باشد و با برچيده شدن مراكز درماني و بهداشتي اين مراكز نیز برچیده شود. البته با رعايت ضوابط ساختماني واحدهای درمانی.
- احداث مراكز درماني بيماريهاي واگير و مسري مانند جزام، آبله و... در اراضي درماني داخل شهر مشروط به کسب مجوز از وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی است.
ج- موارد ممنوعیت استفاده از زمین درمانی
- احداث هرگونه كاربري مغاير با موارد فوق در اراضي با كاربري درماني ممنوع است.

2-4-1-4- ضوابط مربوط به تفکیک زمین¬های درمانی 
الف- حداقل اندازه قطعات درمانی
- حداقل مساحت قطعه تفكيكي براي احداث خانه بهداشت  1000 متر مربع می¬باشد.
- حداقل مساحت قطعه تفكيكي براي احداث مركز بهداشت و درمانگاه 2500 مترمربع می¬باشد.
- حداقل مساحت قطعه تفكيكي براي احداث بيمارستان 25000 متر مربع می¬باشد.
ب- ابعاد و تناسبات قطعات درمانی
- نسبت عرض به طول 1 به 2 تا 1 به 3  است.
ج- نحوه دسترسی‌ها به قطعات درمانی
- حداقل عرض دسترسي براي خانه بهداشت و مركز بهداشتي درماني 12 متر و بيمارستان 20 متر باشد.
3-4-1-4- ضوابط مربوط به احداث ساختمان¬های درمانی 
الف- پارکینگ ساختمان‌های درمانی
- در بیمارستانها، به ازای هر دو تخت در اتاق خصوصي و به ازاء هر پنج تخت متعلق به اتاق‌هاي عمومي ايجاد يك واحد پاركينگ عمومی الزامي است.
- در بیمارستانها، درمانگاه¬ها و مراكز بهداشتي به ازای هر سه كارمند و يك پزشك يك واحد پاركينگ اختصاصی الزامي است.
- در مؤسسات بهزيستي، به ازای هر پنج كارمند و يا پنج نفر فرد توان‌خواه، پيش‌بيني يك واحد پاركينگ الزامي است.
ب- سطح اشغال ساختمان‌های درمانی
- در واحدهاي درماني بالاتر از 200 متر مربع سطح اشغال، استفاده عمومي (انتفاعي و يا غير انتفاعي) از زيرزمين مجاز است.
ج- سایر ضوابط مربوط به کاربری درمانی
سایر ضوابط تابع ضوابط سازمان مربوطه می¬باشد.

5-1-4- ضوابط مربوط به اراضی اداری و انتظامی
1-5-1-4- ضوابط مربوط به استفاده از زمین¬های اداری و انتظامی 
الف- موارد استفاده مجاز از زمین اداري و انتظامی
- استفاده اداري از تمام طبقات محل‌هايي كه بر روي نقشه كاربري اراضي به صورت اداري مشخص شده است مجاز مي‌باشد.
- احداث كليه تأسيسات اداري دولتي و انتظامي، سازمان¬ها و نهادهاي انقلابي و مراكز وابسته به سازمان¬هاي عام‌المنفعه عمومي، بنيادها و نظاير آن.
- احداث تأسيسات اداري مربوط به اتحاديه¬ها، كانون¬ها، انجمن¬ها و نهادهاي خيريه. 
- ايجاد فضاي سبز اختصاصي، مهدكودك، زمين ورزشي، مهمان‌سرا و تأسيسات مشابه در داخل مجموعه اداري، مجاز است.
- ايجاد مراكز مذهبي و فرهنگي از قبيل كتابخانه و مسجد حداكثر تا 10 درصد سطح مجموعه‌های اداری.
- احداث واحدهاي درماني كوچك و شركت تعاوني مصرف حداكثر تا 10 درصد از سطح پلاك جهت استفاده كاركنان. 
- احداث واحدهاي آموزشي در داخل مجموعه.
ب- موارد ممنوعیت استفاده از زمین اداري و انتظامی
- استفاده غیر از اراضی اداری پیشنهاد شده در طرح فقط با تصویب کارگروه یا کمسیون ماده 5 امکانپذیر است.
2-5-1-4- ضوابط مربوط به تفکیک زمین¬های اداری و انتظامی 
الف- حداقل اندازه قطعات اداري و انتظامی
- حداقل مساحت تفكيكي براي احداث واحد‌هاي اداري- دولتي شامل سازمان‌هاي دولتي، نهادها و ارگان‌ها و مراكز انتظامي مجاز در داخل شهرها 1000 متر مربع می¬باشد.
ب- ابعاد و تناسبات قطعات اداري و انتظامی
- حداقل عرض قطعه تفكيكي 12 متر و نسبت عرض به طول 1 به 2 تا 1 به 3 .
ج- نحوه دسترسی‌ها به قطعات اداري و انتظامی
حداقل عرض دسترسي به قطعات اداری و انتظامی، 12 متر است.

3-5-1-4- ضوابط مربوط به احداث ساختمان¬های اداری و انتظامی 
الف- پارکینگ ساختمان‌های اداري -  انتظامی
- در ادارات دولتی به ازای هر 50 مترمربع اعیانی یک واحد پارکینگ مورد نیاز است. 
- تمهیدات لازم به منظور تامین پارکینگ برای مراجعه کنندگان در نظر گرفته شود. به ازای هر 10 نفر مراجعه کننده اختصاص یک واحد پارکینگ الزامی است.
ب- سطح اشغال و تراکم
تراکم در ساختمان‌های اداری و انتظامی، تابع ضوابط ادارات مربوطه است اما در هر شرایط نباید از حداکثر تراکم مسکونی پهنه مربوطه بیشتر باشد.
حداکثر سطح اشغال فضاهای اداری 50% کل زمین است.
ج- سایر ضوابط ساختمان‌های اداري
- در ساختمان¬هاي اداري و انتظامی حداقل15 درصد فضاي باز را بايد به فضاي سبز و درخت کاری اختصاص داد.
- در ساختمان¬هاي اداري و انتظامی به ازاي هر100 متر مربع زيربنا حداقل يك زوج سرويس بهداشتي (زنانه و مردانه) با تهويه مناسب بايد تأمين شود.
- کلیه ضوابط مربوط به ساختمان‌های اداری مشمول ساختمان‌های انتظامی نیز خواهد بود.
6-1-4- ضوابط مربوط به اراضي نظامي
1-6-1-4- ضوابط مربوط به استفاده از زمین¬های نظامی 
- نحوه برخورد با کاربریهای نظامی مطابق قانون منع احداث و توسعه و ضرورت خروج تدریجی تاسیسات نظامی از محدوده و حریم شهرها مصوب 23/12/63 خواهد بود.
7-1-4- ضوابط مربوط به اراضي فرهنگي هنری
- رعايت كليه ضوابطي كه توسط وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي براي كاربري¬هاي فرهنگي تدوين گرديده، الزامي است.
1-7-1-4- ضوابط مربوط به استفاده از زمین¬های فرهنگی هنری 
الف- موارد استفاده مجاز از زمین فرهنگي هنری
- احداث كتابخانه، موزه، سينما، تئاتر، سالن¬هاي نمايش و سخنراني، انجمن¬هاي فرهنگي، مراكز پرورش فكري كودكان و نوجوانان،كانون¬هاي فرهنگي، فرهنگسرا،كلاس¬هاي آموزش هنري و نظاير آن. 
- ايجاد فضاي سبز، پاركينگ، قسمت¬هاي اداري و تأسيسات جانبي مراكز فرهنگي مانند رستوران، نمايشگاه و نظاير آن با رعايت ضوابط و مقررات ساختماني مجاز است.
- احداث فروشگاه، نمايشگاه كالا و محصولاتي كه در رابطه با كاربري¬هاي فرهنگي است، بدون صدور مجوز تجاري، مشروط به اينكه درب واحد تجاري از داخل مجموعه فرهنگي باشد بلامانع است.
ب- موارد ممنوعیت استفاده از زمین فرهنگي هنری
- اين كاربري صرفاً مي¬تواند جهت استفاده‌هاي مجاز فوق‌الذکر مورد استفاده قرار گيرد و هر نوع استفاده ديگر از آن مجاز نمي‌باشد.
- تغییر کاربری فضاهای فرهنگی هنری پیشنهادی و موجود با تایید کمسیون ماده5 امکان پذیر است.


2-7-1-4- ضوابط مربوط به تفکیک زمین¬های فرهنگی هنری 
الف- حداقل اندازه قطعات فرهنگي هنری
- حداقل اندازه قطعات براي کتابخانه مقیاس محله ای 200 متر مربع و مقیاس شهری 1000 متر مربع می¬باشد.
- حداقل اندازه سایر فضاهای فرهنگی هنری محله ای 500 مترمربع و مقیاس شهری 2000 متر مربع است. 
- كليه مقررات خاص وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي در مورد كاربري‌هاي فرهنگي هنری جاري است.
ب- ابعاد و تناسبات قطعات فرهنگي هنری
- نسبت عرض به طول 1 به 2 تا 1 به 3  است.
ج- نحوه دسترسی‌ها به قطعات فرهنگي هنری
- حداقل عرض قابل قبول براي دسترسي به فضاهاي فرهنگي هنری محله اي 10 متر و شهري 16 متر است.

3-7-1-4- ضوابط مربوط به احداث ساختمان¬های فرهنگی هنری 
الف- تراکم ساختمان‌های فرهنگي
- حداكثر تراكم ساختماني مراكز فرهنگي و آموزشي و تفريحي در داخل پارک‌ها برابر 10% سطح كل پارك می‌باشد.
ب- سطح اشغال ساختمان‌های فرهنگي هنری
- حداکثر سطح اشغال مجاز برای احداث سینما و تئاتر 80 درصد است.
- حداكثر سطح اشغال ساختمان‌های فرهنگي و آموزشي در داخل پارک‌ها برابر 10% سطح كل پارك مي‌باشد.
ج- پارکینگ واحدهای فرهنگي هنری
- به ازای هر10 صندلي در سينما و سالن¬ نمايش، تأمين يك واحد پاركينگ الزامي است.
- به ازای هر30 متر مربع كتابخانه عمومي، سالن¬هاي اجتماعات، موزه‌ها و... ايجاد يك واحد پاركينگ الزامي است.
8-1-4- ضوابط مربوط به اراضي مذهبي
1-8-1-4- ضوابط مربوط به استفاده از زمین¬های مذهبی 
الف- موارد استفاده مجاز از زمین مذهبي
- احداث مصلي، مساجد، حسينيه‌ها، تكايا، سقاخانه‌ها و مراكز مذهبي اقليت‌هاي مذهبي و ديني. 
- احداث حوزه علميه در داخل فضاي مسجد و يا در مجاورت آن با رعايت ضوابط و مقررات ساختماني بلامانع است.
- اختصاص حداكثر10 درصد از زيربناي ساختمان¬هاي مذهبي به عملكردهاي تجاري موقوفه مشروط به رعايت ضوابط كاربري تجاري بلامانع است.
ب- موارد ممنوعیت استفاده از زمین مذهبي
- هرگونه استفاده ديگر از كاربري مذهبي به جز موارد مذكور ممنوع مي¬باشد.
2-8-1-4- ضوابط مربوط به تفکیک زمین¬های مذهبی 
الف- حداقل اندازه قطعات مذهبي
- حداقل اندازه مساجد و حسینیه های محلی 500 متر مربع و شهری 1000 متر مربع است.
ب- ابعاد و تناسبات قطعات مذهبي
- نسبت عرض به طول 1 به 2 تا 1 به 3  است.
پ- نحوه دسترسی‌ها به قطعات مذهبي
- حداقل عرض قابل قبول براي دسترسي به فضاهاي مذهبي محله اي 10 متر و شهري 16 متر است.
ت – سایر ضوابط 
- سطح اشغال واحدهای مذهبی 80 درصد است. 
- ارتفاع ابنيه اطراف مساجد (حداقل تا سه پلاك) بايستي كمتر و يا هم ارتفاع مساجد پيش‌بيني شده باشد .
- به ازای هر 20 متر مربع زمین یک واحد پارکینگ احداث شود. 
- در طراحي مساجد مشاورين تهيه كننده طرح موظفند متناسب با ابعاد مساجد و جمعيت نماز‌گزار در تقابل ورودي اصلي به مسجد محوطه اي را به عنوان پيش فضا پيش بيني نمايند.
 9-1-4- ضوابط مربوط به اراضي ورزشي
1-9-1-4- ضوابط مربوط به استفاده از زمین¬های ورزشی 
الف- موارد استفاده مجاز از زمین ورزشي
- ايجاد زمين¬هاي تفريح و بازي كودكان، ورزش¬هاي سبك، زمين¬هاي بزرگ ورزشي، كلوپ ورزشي، باشگاه‌هاي مختلف، استاديوم¬ها، استخرهاي شنا و مجتمع¬هاي ورزشي. 
- احداث ساختمان¬هاي اداري، خدماتي و انتظامي مربوط به تأسيسات ورزشي. 
- احداث سونا، سالن ورزش¬هاي آبي، زورخانه، سالن شطرنج و نظاير آن.
- احداث واحدهاي تجاري و خدماتي در داخل مجموعه ورزشي بدون نياز به مجوز تجاري مشروط به اینکه درب این واحدها از داخل مجموعه ورزشی باشد، براي سرويس‌دهي به فضاهاي ورزشي با رعايت ضابطه ساختماني، مجاز است.
ب- موارد استفاده مشروط از زمین ورزشي
- احداث مهمان‌سرا و خوابگاه در مجموعه¬هاي ورزشي بزرگ جهت اقامت موقت ورزشكاران.
ج- موارد ممنوعیت استفاده از زمین ورزشي
- اين اراضي مختص استفاده‌هاي مجاز و مشروط ذكر شده براي كاربري ورزشي است و هر نوع  استفاده ديگري از آنها ممنوع است.
- استفاده ورزشی از محلهایی که برروی نقشه کاربری اراضی به صورت ورزشی مشخص شده است، مجاز می‌باشد.
2-9-1-4- ضوابط مربوط به تفکیک زمین¬های ورزشی 
الف- حداقل اندازه قطعات ورزشي
- حداقل اندازه قطعات ورزشی سرپوشیده محله اي 500 متر مربع می‌باشد و براي فضاهاي ورزشی مقیاس شهري تابع ضوابط سازمان مربوطه خواهد بود. 
- حداقل اندازه قطعات ورزشی روباز محله ای و شهری تابع ضوابط سازمان مربوطه باشد.

ب- ابعاد و تناسبات قطعات ورزشي
- تابع ضوابط سازمان مربوطه است.
ج- نحوه دسترسی‌ها به قطعات ورزشي
- حداقل عرض دسترسي براي فضاهاي محله اي 12 متر و فضاهاي شهري 16 متر به بالا.
3-9-1-4- ضوابط مربوط به احداث ساختمان‌های ورزشی 
الف- سطح اشغال
- حداکثر سطح اشغال مجاز در فضاهای ورزشی سر پوشیده 50 درصد کل زمین است. 
- احداث رختکن، سرویس بهداشتی و حمام در فضاهای ورزشی روباز الزامی است. حداکثر سطح اشغال مجاز این واحدهای بهداشتی در فضاهای ورزشی روباز 10 درصد می¬باشد.
- حداكثر سطح اشغال زمین‌های ورزشي و بازي كودكان برابر 10درصد سطح پارك است.
ب- پارکینگ واحدهای ورزشي
- در باشگاه ورزشی به ازای هر 50 مترمربع یک واحد پارکینگ لازم است. برای استادیوم‌های ورزشی نیز به ازای هر50 مترمربع، تأمین یک واحد پارکینگ الزامی است.
- به ازاء هر20 نفر تماشاچي در سالن¬هاي سرپوشيده و ميادين ورزشي، تأمين يك واحد پاركينگ الزامي است.
ج- سایر ضوابط مربوط به واحدهای ورزشی
سایر ضوابط، تابع ضوابط سازمان تربیت بدنی می¬باشد.
10-1-4- ضوابط مربوط به اراضي تفریحی و توریستی
کلیه مقررات اداره بهداشت اماکن عمومی، سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در این مورد جاری است.
1-10-1-4- ضوابط مربوط به استفاده از زمین¬های تفریحی  و توریستی 
الف- موارد استفاده مجاز از زمین تفریحی  و توریستی
- احداث هتل، رستوران، مهمانپذير، قهوه¬خانه، زائرسرا و ساير خدمات پذيرايي و جهانگردي و شهربازی.
- احداث واحدهاي تجاري و خدماتي به ميزان حداكثر10 درصد كل زيربنا بدون راه ورودي مجزا از بيرون ساختمان.
- احداث موزه و يا نمايشگاه آثار هنري، تاريخي، صنايع دستي و صنايع بومي با رعايت ضوابط ساختماني سازمان مربوط.
ب- موارد استفاده مشروط از زمین تفریحی و توریستی
- احداث فضاهاي فرهنگي، تجاري، ورزشي به شرط مرتبط بودن با كاربري اصلي و عدم تفكيك مجاز است.
ج- موارد ممنوعیت استفاده از زمین تفریحی  و توریستی
- اين اراضي صرفاً براي كاربري  تفریحی  و توریستی و استفاده‌هاي مجاز در نظر گرفته شده است و هر نوع استفاده ديگر از اين اراضي، غيرمجاز است.
2-10-1-4- ضوابط مربوط به تفکیک زمین¬های تفریحی  و توریستی 
الف- حداقل اندازه قطعات تفریحی و توریستی
- تابع ضوابط سازمانهاي مربوطه. 
- حداقل تفکیک اراضی مربوط به هتل و مسافرخانه 500 متر مربع باشد.
ب- ابعاد و تناسبات قطعات تفریحی و توریستی
- تابع ضوابط سازمان‌هاي مربوطه است.
ج- نحوه دسترسی‌ها به قطعات تفریحی  و توریستی
- دسترسی مستقیم از خیابانهای شریانی درجه 1 و2 و جادههای عبوری و کنارگذر ممنوع است.
- حداقل دسترسی به واحدهای گردشگری در مقیاس شهری و فراشهری باید از معابر 16 متر به بالا باشد.
3-10-1-4- ضوابط مربوط به احداث ساختمان¬های تفریحی  و توریستی 
الف- تراکم و سطح اشغال
- حداکثر تراکم ساختمانی در واحدهایی  چون هتل، مهمانپذیر، مسافرخانه، رستوران تابع ضوابط تراکم پهنه های مسکونی است.
- حداكثر سطح اشغال ساختمان هتل و مهمان‌سرا در زمين برابر 40% سطح زمين می‌باشد.
- حداكثر سطح اشغال ساختمان سالنهاي پذيرايي 80% سطح زمين می‌باشد.
- حداكثر سطح اشغال ساختمان مسافرخانه (مهمانخانه) برابر 50%  سطح زمين می‌باشد.
ب- پارکینگ واحدهای تفریحی  و توریستی
در مجموعه‌های تفریحی  و توریستی در خصوص نحوه تامین پارکینگ و تعداد مورد نیاز آن رعایت ضوابط و مقررات سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ضروری است.
- در رستورانها به ازای هر 24 مترمربع زمین یک واحد پارکینگ مورد نیاز است.
- در مورد هتل‌ها به تفكيك درجه تابع ضوابط سازمان مربوطه .
- حداقل یک واحد پاركينگ براي هر 5 تخت هتل و مهمان‌سرا و مسافرخانه الزامی است.
- حداقل یک واحد پاركينگ براي هر 50 مترمربع زيربنا براي سالنهاي پذيرايي الزامی است.
ج- سایر ضوابط مربوط به واحدهای تفریحی  و توریستی
- حداقل اندازه حیاط در اردوگاههاي گردشگری 70% سطح كل اردوگاه می‌باشد.
- حداقل اندازه حیاط در هتل و مهمان‌سرا در زمين برابر 60% سطح زمين می‌باشد.
- حداقل اندازه حیاط در سالنهاي پذيرايي 20% سطح زمين می‌باشد.
- حداقل اندازه حیاط در مسافرخانه (مهمانخانه) برابر 50%  سطح زمين می‌باشد.
- حداقل مساحت حياط خلوت و نورگير اطاق‌های اصلي هتل و مهمان‌سرا برابر 24 مترمربع با حداقل عرض 4 متر می‌باشد.
- حداقل مساحت حياط خلوت و نورگير اطاق‌های اصلي مسافرخانه برابر 10 مترمربع با حداقل عرض 3 متر می‌باشد.
- حداقل مساحت نورگير آشپزخانه و انباري براي هتل و مهمان‌سرا 10 مترمربع با عرض حداقل 3 متر و براي مسافرخانه برابر 6 مترمربع با حداقل عرض 2 متر خواهد بود.
- كليه اطاق‌های اصلي و پذيرايي هتل، مهمان‌سرا و مسافرخانه‌ها می‌باید داراي نور و تهويه كافي و طبيعي باشند.
11-1-4- ضوابط مربوط به اراضي حمل و نقل و انبار
1-11-1-4- ضوابط مربوط به استفاده از اراضي حمل و نقل و انبار 
الف- موارد استفاده مجاز از زمین حمل و نقل و انبار
- احداث پايانه هاي مسافربري داخل و خارج شهري و پايانه هاي باربري با رعایت ضوابط سازمان محیط زیست و سازمان حمل و نقل و پایانه های کل کشور. 
- احداث انبارهاي سرباز و سرپوشيده به منظور نگهداري مواد بي خطر، سردخانه و سيلو
- احداث پارك موتوري مربوط به ماشين آلات شهرداري.
ب- موارد استفاده مشروط از زمین حمل و نقل و انبار
- احداث واحدهاي پذيرايي، تعميرگاه و سرويس ماشين آلات (به صورت مجموعه حياط دار مركزي كه كليه فعالیت‌ها را حول حياط مركزي سازماندهي كرده و سيماي شهري حفظ گردد) پمپ گازوئيل، واحدهاي تجاري، انبارهاي موقت و بخش اداري مربوط به پايانه هاي مسافربري و باري و پارك موتوري شهرداري مشروط به عدم تفكيك فضاهاي ذكر شده و با رعایت ضوابط سازمانهای مربوطه.
ج- موارد ممنوعیت استفاده از زمین حمل و نقل و انبار
- هر گونه كاربري به غير از موارد ذكر شده در بند الف همین قسمت.
- احداث انبار نگهداري مواد قابل انفجار و شيميايي مضر يا آتش زا در داخل محدوده شهر ممنوع است.
- احداث پايانه باربري در داخل محدوده شهر ممنوع است.
2-11-1-4- ضوابط مربوط به تفکیک اراضي حمل و نقل و انبار 
الف- حداقل اندازه قطعات حمل و نقل و انبار
- حداقل اندازه قطعه براي واحدهای پایانه مسافربری متناسب با نياز و مقیاس عملكرد آن، توسط سازمانهاي مربوطه تعيين مي¬گردد.
ب- نحوه دسترسی‌ها به قطعات حمل و نقل و انبار
- حداقل عرض دسترسي به پايانه مسافربري 20 متر است.
3-11-1-4- ضوابط مربوط به احداث ساختمان¬های حمل و نقل و انبار 
الف- پارکینگ واحدهای حمل و نقل و انبار
- براي هر 200 مترمربع از سطح انبار يك واحد پاركينگ تأمين گردد.
- براي پایانه‌ها به ازاء هر 200 مترمربع زمین يك واحد پاركينگ الزامی است.
- پارکینگ‌های عمومي  و انبارها می‌باید حداقل يك دسترسي به شبكه هاي بيش از 12 متر داشته باشند.
- حداکثر ارتفاع پاركينگ¬هاي طبقاتی تابع حداکثر ارتفاع تعیین شده مسکونی در هر پهنه است.
ب- سایر ضوابط مربوط به واحدهای حمل و نقل و انبار
- در احداث پايانه هاي مسافربري رعايت حريم به ميزان 5 متر از بر قطعه و قطعات مجاور و محدوده زمين الزامي است.
- در پايانه هاي مسافربري تأمين فضاي سبز به ميزان حداقل10درصد به منظور جلوگيري از آلودگي هوا ضروري است.
- سایر ضوابط تابع ارگان مربوطه می¬باشد.

12-1-4- ضوابط مربوط به اراضي پارک و فضاي سبز 
1-12-1-4- ضوابط مربوط به استفاده از پارک و فضاي سبز
الف- موارد استفاده مجاز از پارک و فضاي سبز
- استفاده از بخشی از بوستان و فضاي سبز به عنوان  زمین‌های ورزشي سبك، شهربازي و غرفه‌هاي نگهداري حيوانات و پرنده‌هاي كوچك مجاز است.
- احداث مسيرهاي ويژه دوچرخه سواري، ميدان اسكيت، توليد و تكثير گل و گياه مجاز است.
- ايجاد فضاي سبز عمومي (توضيح: فضاهاي سبز عمومي شامل فضاي سبز رفوژ خيابانها، فضاي سبز حریم‌ها، فضاي سبز ميادين و مشابه آن می‌باشد.)
- ايجاد پارك در مقياس شهر، محله و پارك كودك
- ايجاد جنگلهاي حاشيه اي و فضاهاي سبز حاشيه اي و حفاظتي
- احداث مراكز فرهنگي از قبيل كتابخانه، كانون پرورش فكري كودكان و نوجوانان، محل نمايش به صورت سرباز و سرپوشيده، نمايشگاههاي سرباز و سرپوشيده در پارک‌ها 
- احداث مراكز آموزشهاي هنري در پارک‌ها 
- احداث زمین‌های ورزشي در پارک‌ها
- احداث سرويسهاي بهداشتي در پارک‌ها
- احداث تأسيسات آبرساني در پارک‌ها و فضاي سبز
- احداث قسمت اداري و نگهباني در پارک‌ها
- احداث نمازخانه 
ب- موارد ممنوعیت استفاده از پارک و فضاي سبز
- هرگونه كاربري به غير از موارد مذكور در بالا در كاربري فضاي سبز و بوستان ممنوع است.
- احداث هرگونه بناي سر پوشيده در سطوح فضاي سبز ممنوع است. (فضاي سبز فضايي است كه فقط براي كاشتن درخت و گياه منظور شده و در نقشه كاربري اراضي با رنگي متفاوت از بوستان، تصوير گرديده است).

2-12-1-4- ضوابط مربوط به تفکیک اراضی پارک و فضاي سبز
- هرگونه تفكيك در اراضي حرايم، فضاي سبز عمومي و پاركهاي معين شده در نقشه طرح، ممنوع است.
3-12-1-4- سایر ضوابط مربوط به پارک و فضاي سبز
الف- حداکثر سطح اشغال ساختمان در فضای سبز و پارک¬ها
- حداکثر مجموع سطح اشغال ساختمان¬ها (شامل فضای اداری، نگهبانی، سرویس بهداشتی، تجاری و ... ) در کل پارک 5درصد می¬باشد.
- حداكثر سطح اشغال غرفه هاي تجاري و در پارک‌ها حداکثر تا 5 درصد سطح كل زمين
باشد.
ب- ارتفاع ساختمان در پارک و فضاي سبز
- حداكثر ارتفاع بناهاي مجاز و مشروط در داخل پارک‌ها برابر 5/3 متر و در يك طبقه مجاز می¬باشد.
ج- پارکینگ پارک و فضاي سبز
- در بوستانهای عمومی به ازای هر 100 متر مربع زمین یک واحد پارکینگ مورد نیاز است.
د- حفظ پارک و فضاي سبز
- قطع درختان كمتر از 10 سال سن به منظور ساخت و ساز جديد منوط به اجازه كتبي از شهرداري و حرس و نگهداري درختان ديگر (به تعداد هر سال از سن هر درخت، يك نهال جديد) در مكان مورد نظر شهرداري است.
- قطع درختان بالاي 10 سال سن علاوه بر اجازه كتبي شهرداري بايد با اجازه كتبي اداره محيط زيست، سازمان ميراث فرهنگي و گردشگری و مدیریت کشاورزی همراه بوده و به ازاء هر يك سال از سن هر درخت دو نهال جديد بايد حرس و نگهداري شود.
- كليه درختان كهن سال موجود در محدوده شهر و بیرون از آن و درختان پايدار شهر كه شهرداري موظف به حفظ و نگهداري آنهاست بايد پلاك‌كوبي شود.
- توصيه مي‌شود كليه درختان موجود در محدوده شهري داراي شناسنامه و شماره خاص باشند.
- تفکیک قطعات مربوط به فضای سبز و بوستان ممنوع است. مگر به حکم کمسیون‌های مربوطه.

13-1-4- ضوابط مربوط به اراضي كشاورزي
رعایت مفاد کلیه قوانین مربوط به حفظ کاربری اراضی کشاورزی در این مبحث الزامی است و نحوه برخورد با اراضی کشاورزی باید مطابق آخرین قوانین و مصوبات باشد.

1-13-1-4- ضوابط مربوط به استفاده از زمین¬های کشاورزی
الف- موارد استفاده مجاز از زمين كشاورزي
- انجام يا گسترش فعاليت‌هاي زراعي آبي و ديم و باغداري‌، اجراي طرح‌هاي آبياري قطره‌اي‌، توسعه تأسيسات آبياري و فعاليت‌هاي مشابه.
- زنبورداري‌، پرورش كرم ابريشم.
- ايجاد ‌تأسيسات ‌و ‌تجهيزات وابسته ‌كشاورزي مانند انبارهاي موقت نگهداري محصولات كشاورزي‌، جايگاه‌هاي موقت نگهداري ادوات كشاورزي‌، پايگاه‌هاي سوخت‌رساني با اخذ مجوز از سازمان جهادكشاورزي استان.
- ساير فعاليت‌ها و استفاده‌هاي مجاز از نظر وزارت كشاورزی .
ب- موارد استفاده مشروط از زمين كشاورزي
- راه‌سازي‌، ساخت و سازهاي مسكوني شهري و روستايي و غير مسكوني وابسته به كشاورزي مشروط به ارايه توجيه ضروري بودن آن با هماهنگي و تأييد سازمان جهادكشاورزي استان و تصويب طرح توسعه آنها با اجازة مراجع ذيصلاح و رعايت حداقل صدمه‌زني به باغ‌ها و مزارع است‌. 
- احداث یک واحد مسکونی در داخل باغ مشروط به رعایت کلیه قوانین و ضوابط مربوط به حفظ باغات مجاز است. 
- احداث واحدهای پذیرایی، تفریحی و موارد مشابه (باغهای چند عملکردی) با سازه سبک بدون تغییر اساس باغ و رعایت ضوابط سازمانهای مربوطه.
ج- موارد ممنوعیت استفاده از زمين كشاورزي
- تخريب باغ‌ها و مزارع‌، قطع درختان‌، ايجاد صنايع و كارگاه‌ها‌، شهرك مسكوني‌، توسعه شهري پيوسته و ناپيوسته‌، مرغداري و دامداري و دامپروري متمركز و گسترده و هر نوع فعاليت آلوده‌زا يا مضر براي كشاورزي از نظر مراجع ذيصلاح
14-1-4- ضوابط مربوط به اراضي تأسيسات و تجهيزات شهري 
1-14-1-4- ضوابط مربوط به استفاده از زمین¬های تأسیسات و تجهیزات شهری
الف- موارد استفاده مجاز از تأسيسات شهري و تجهيزات
- احداث تأسيسات مربوط به شبكه هاي تصفيه و توزيع آب شهر، مخازن آب، تأسيسات مربوط به شبكه تصفيه فاضلاب شهري، تأسيسات مربوط به شبكه برق رساني و مخابرات، پست هاي ترانس، تأسيسات مربوط به شبكه گازرساني، ايستگاههاي تبديل فشار، تأسيسات مربوط به انتقال سوخت و پمپ بنزين و گازوئيل.
- احداث تجهيزات شهري از قبيل دفاتر پست و تلگراف و تلفن و جايگاههاي آتش نشاني، ميادين ميوه و تره بار. 
- احداث مراكز بهداشتي از قبيل حمام، آبريزگاه عمومي، توالتهاي عمومي براي بخش خصوصي و دولتي مجاز است.
ب- موارد استفاده مشروط از تأسيسات شهري و تجهيزات
- احداث ساختمان‌های اداري مربوط به هر يك از تأسيسات مربوطه مشروط به تامین دسترسی و حداقل تفکیک.
ج- موارد ممنوعیت استفاده از تأسيسات شهري و تجهيزات
- استفاده از اراضی داخل محدوده به منظور احداث غسالخانه و گورستان، محل دفن زباله و کشتارگاه ممنوع است. احداث این واحدها مشروط به رعایت قوانین سازمان محیط زیست، باید صورت بگیرد.
2-14-1-4- ضوابط مربوط به تفکیک زمین¬های تأسیسات و تجهیزات شهری
الف- حداقل اندازه قطعات تأسيسات شهري و تجهيزات
- شهرداری و سازمانهای مسئول در زمینه تاسیسات و تجهیزات شهری، اندازه قطعات مرتبط با این کاربریها را بر حسب نیاز تامین نمایند.
ب- ابعاد و تناسبات قطعات تأسيسات و تجهيزات شهري 
- ابعاد و تناسبات قطعات تأسیسات و تجهیزات شهری بسته به شرایط و نوع هریک متغیر است. در صورتی که تأسیسات ضوابط خاص داشته باشد، تابع ضوابط سازمان مربوطه باشد.
3-14-1-4- ضوابط مربوط به احداث ساختمان¬های تأسیسات و تجهیزات شهری
الف- تراکم ساختمانی در واحدهای تأسيسات و تجهيزات شهري 
- حداكثر ضريب اشغال همكف 50 درصد و حداكثر تراكم ساختماني 100درصد و در دو طبقه مي‌باشد. چنانچه براي احداث ساختمان‌هاي تجهيزات شهري نياز به ضريب اشغال، تراكم و طبقات بيشتري باشد، هر يك از سازمان هاي ذيربط پيشنهاد خود را از طريق شهرداري جهت طرح در کارگروه و یا كميسيون ماده 5 ارائه نمايند.
ب- تعداد طبقات و ارتفاع واحدهای تأسيسات و تجهيزات شهري 
- حداكثر تعداد طبقات براي كليه كاربريهاي تجهيزات شهري دو طبقه بنا می‌باشد و حداكثر ارتفاع با توجه به احداث سالن و انبار برابر 6 متر خواهد بود.
ج- سایر ضوابط مربوط به واحدهای تأسيسات و تجهيزات شهري 
- احداث بنا در كليه كاربريهاي تأسيسات و تجهيزات شهري تابع ضوابط و استانداردهاي سازمانهاي ذيربط از قبيل وزارت نيرو، وزارت نفت، شركت گاز، وزارت پست و تلگراف ،  نیرو و تلفن با رعايت ضوابط سازمان حفاظت محيط زيست و بهداشت محيط خواهد بود.
- در احداث كليه تأسيسات و تجهيزات شهري ملاحظات زيست محيطي لازم الاجرا است.
15-1-4- ضوابط مربوط به اراضي صنعتي 
1-15-1-4- ضوابط مربوط به استفاده از زمین¬های صنعتی
هیئت وزيران در جلسه مورخ 8/3/1390 بنا به پيشنهاد شماره 65507-1 مورخ 1/11/1386 سازمان حفاظت محيط‌زيست و به استناد تبصره (2) ماده (13) قانون نحوه جلوگيري از آلودگي هوا – مصوب 1374 «ضوابط و معيارهاي استقرار واحدها و فعاليت‌هاي صنعتي و توليدي» را تصويب نمود که رعایت کلیه مفاد آن در شهر کلیبر الزامی است.
واحدهاي صنعتي و توليدي با توجه به فرآيند توليد به شرح زير منطقه بندی مي‌شوند:
1- غذايي
2- نساجي 
3- چرم
4- سلولزي
5- فلزي
6- كاني غيرفلزي
7- شيميايي
8- دارويي
9- برق الكترونيك
10- كشاورزي
11- ماشين‌سازي
12- نوين (ناو و بيوتكنولوژي)
13- نفت و گاز و پتروشيمي
14- بازيافت
صنايع براساس شدت و ضعف آلودگي و ديگر مسائل زيست‌محيطي در گروه‌هاي ذكر شده در رده‌هايي با مشخصات زير قرار مي‌گيرند:
- واحدهاي رده 1 مجاز مي‌باشند تا در كاربري‌هاي صنعتي يا كارگاهي داخل شهرها و روستاها يا مكان‌هاي صنعتي مجاز خارج از محدوده مصوب شهري و روستايي استقرار يابند.
- واحدهاي رده‌هاي 2 و 3 مجازند در شهرك‌ها و نواحي صنعتي و مكان‌هاي صنعتي در خارج از محدوده مصوب شهرها و روستاها مشروط به رعايت فواصل از ساير كاربري‌ها به شرح جدول پيوست شماره (2) كه به مهر «پيوست تصويب‌نامه هيئت وزيران» تأييد شده است استقرار يابند.
- واحدهاي رده‌هاي 4 و 5 و 6 مجازند در شهرك‌ها و نواحي صنعتي و يا مكان‌هاي صنعتي مصوب تعيين شده در خارج از حريم مصوب شهر و خارج از محدوده مصوب روستاها و مشروط به رعايت فواصل از ساير كاربري‌ها به شرح جدول پيوست شماره (2) استقرار يابند.
- واحد رده 7، محل پيشنهادي جهت استقرار واحدهاي اين رده در خارج از محدوده شهر و روستا با توجه به فرآيند توليد، توپوگرافي منطقه، شرايط اقليمي، ظرفيت قابل تحمل محيط‌زيست، جهت بادهاي غالب، جهات توسعه شهري و ساير ملاحظات زيست‌محيطي، به صورت موردي توسط اداره كل حفاظت محيط‌زيست استان به شرح جدول پيوست شماره (1) و براساس دستورالعملي كه توسط سازمان حفاظت محيط‌زيست صادر مي‌گردد مورد بررسي كارشناسي و اعلام نظر قرار مي‌گيرد.


جدول 3-4:حداقل فواصل مجاز براي استقرار واحدهاي صنعتي و خدماتي(جدول 2مصوبه)





رديف

اماكن و مراكز

فاصله از مركز مختلف به متر

رده 1

رده 2

رده 3

رده 4

رده 5

رده 6

1

سكونتگاه‌ها

مركز استان (آخرين محدوده سكونتگاه‌ها)

-

500

1000

1500

2000

2500

2

مركز شهرستان (آخرين محدوده سكونتگاه‌)

-

250

500

1000

1500

2000

3

شهر

-

200

500

1000

1500

2000

4

روستا

-

200

500

750

1000

1500

5

مراكز درماني و آموزشي

-

200

500

750

1000

1500

6

مراكز نظامي

50

200

500

750

1000

1500

7

پارك ملي – تالاب – درياچه – اثر طبيعي ملي

150

150

500

1000

1500

2000

8

پناهگاه حيات وحش – منطقه حفاظت شده

-

150

200

250

500

1000

9

رودخانه دايمي غيرشرب

100

100

150

150

250

500

10

رودخانه آب شرب*

150

150

500

1000

1500

2000

11

چاه‌هاي آب شرب = كشاورزي و قنوات

50

100

150

200

250

500


* به جز رودخانه‌هاي حفاظت شده (مطابق با دستورالعمل تعين حريم كيفي آب‌هاي سطحي موضوع تصويب‌نامه شماره 58977/ ت 9101 مورخ 18/12/1383)
2-15-1-4- ضوابط مربوط به تفکیک زمین¬های صنعتی
الف- حداقل اندازه قطعات صنعتی
- حداقل مساحت تفكيك در حوزه صنعتی براي كارگاه هاي كوچك بين 75 تا 150مترمربع مي باشد. 
- حداقل مساحت تفكيك در حوزه صنعتی براي كارگاه هاي متوسط بين 200 تا 300 مترمربع مي باشد.
- حداقل مساحت تفكيك در حوزه صنعتی براي كارگاه هاي بزرگ 500 مترمربع و بيشتر مي باشد.
ب- ابعاد و تناسبات قطعات صنعتی
- ابعاد و تناسبات قطعات صنعتی بسته به شرایط و نوع صنعت متغیر است. اما در هر صورت تابع ضوابط سازمان مربوطه (شرکت شهرکهای صنعتی و ...) است.

ج- نحوه دسترسی‌ها به قطعات صنعتی
- تابع ضوابط سازمان ذيربط
3-15-1-4- ضوابط مربوط به احداث ساختمان¬های صنعتی
الف- سطح اشغال قطعات صنعتی
- حداكثر سطح اشغال مجاز ساختماني كاربري کارگاهی،50 درصد سطح زمين مي¬باشد.
- اختصاص20 درصد از فضاي باز مجموعه های کارگاهی به درختكاري و گلكاري و آبنما و محل نشستن متقاضيان در مركز يا يكي از اضلاع زمين مجموعه الزامي است.
ب- ارتفاع ساختمان‌های صنعتی
- ارتفاع مفيد طبقه همكف بين 8/4 متر تا 6 متر و ارتفاع مفيد طبقه اول بين 6/3 متر تا 4 متر مي باشد.
تبصره: درصورت استفاده از سوله ارتفاع مفيد آن در طرفين سوله حداكثر 8/10متر و حداكثر مفيد سقف سوله در قسمت تيزه 12متر مي باشد.
تبصره: ايجاد بالكن در طبقه همكف كارگاه¬ها در قسمت انتهايي با حداكثر 30 درصد مساحت همكف مجاز مي باشد.
- حداكثر تعداد طبقات کارگاه¬ها، دو طبقه مي¬باشد كه طبقه همكف به عنوان كارگاه يا انبار و طبقه اول يا نيم طبقه داخل كارگاه جهت قسمت اداري و دفتري استفاده خواهد شد.
2-4- ضوابط عمومی مربوط به تفكيك اراضي 
- صدور هر نوع پروانه و سند تفكيكي از طرف اداره ثبت اسناد و املاك مجاز نخواهد بود مگر آن كه طرح تفكيكي پيشتر با ضوابط طرح منطبق و توسط شهرداري تأييد گردد.
- مالكين كليه اراضي براي تفكيك زمين به صورت عرصه يا عرصه و اعيان ملزم به دريافت مجوز از شهرداري مي‌باشند و اداره ثبت براساس اين مجوز اقدام به صدور سند مالكيت براي هر قطعه تفكيكي خواهد نمود.
- شهرداري موظف است ضوابط و مقررات این طرح را در مورد تفكيك در اختيار متقاضيان مربوطه قرار دهد.
- شهرداري پس از بررسي و تأييد نقشه مراتب را جهت اجراء به مالك ابلاغ مي‌نمايد و در اين صورت صدور مجوز تفكيك بلامانع مي‌باشد‌.
- تفكيك اراضي نبايد موجب از بين رفتن باغ، مزرعه و فضاي سبز شود. درصورت قطع اجباري درختي بايد بر اساس قوانين مبني بر حفظ و گسترش فضاي سبز اقدام شود.
- بايد براي تمامي توسعه‌هاي جديد طرح تفكيكي تهيه و در مراجع ذيصلاح تصويب شود. 
- در طرح¬های تفکیکی حداکثر یک قطعه  در یک بلوک یا 10درصد کل مجموعه قطعات می¬تواند تا20درصد کمتر از حدنصاب تفکیک قطعات، تفکیک شود.

3-4- نحوه استقرار ساختمان در قطعه زمين و اشراف به ساختمان¬های پیرامون
- بطور کلی محل استقرار ساختمان در نیمه شمالی قطعه است. در قطعات شرقی-غربی، استقرار ساختمان در غرب قطعه باشد.
- کشیدگی بنا باید به نحوی باشد که بیشترین سطح نورگیری از زوایای زیر را داشته باشد:
جهت ساختمان بسته به شرایط زمین می¬تواند از 15درجه جنوب شرقی تا 30 درجه جنوب غربی تغییر کند.
- چنانچه ساختمان در دو وجه یا بیشتر قطعه استقرار یابد، تعداد طبقات وجوه شرقی یا غربی و همچنین نوع و سطوح بازشوها باید به نحوی باشد که بر ساختمان‌های مجاور اشراف نداشته باشد.
- چنانچه ساختمان به هر شکلی از حد60  درصد شمال قطعه پیش آمدگی داشته باشد باید گوشه‌های ساختمان پخی داشته باشد تا دید ساختمان مجاور مسدود نشود.
- ایجاد هرگونه بازشو، تراس، درب، نورگیر در پخی ساختمان ممنوع است.
- كليه باز شو‌هاي مربوط به دو يا چند واحد مسكوني كه در يك حياط خلوت قرار دارند مي‌بايد داراي حريم بصري بوده یا طراحی و تمهیدات مناسب از ديد مستقيم به داخل اطاق‌ها محفوظ باشد.
4-4- مقررات شهرسازي مربوط به نماسازي
بر اساس مصوبه مورخ 25/9/87 شورای عالی شهرسازی و معماری ایران رعایت مفاد زیر الزامی است:

1-4-4- ضوابط مربوط به سیما و منظر شهری
- طرح و اجرای بناهای واقع در مناطق تاریخی شهر باید دارای مقیاس انسانی بوده و دانه بندی و ریخت شناسی مشابه بافت تاریخی شهر داشته باشد. در طراحی معماری بناهای کلان مقیاس، تقسیم بنا به احجام متناسب با دانه بندی بخش تاریخی شهر الزامی است. 
- در احداث ابنیه، انتخاب مصالح نماهای ساختمانی باید به گونه ای باشد که علاوه بر رعایت ضوابط و مقررات این طرح و سایر مصوبات شورای عالی شهرسازی و معماری ایران، موجب آلودگی محیط زیست نشود و قابل بازیافت و پاک‌سازی باشد. 
به شهرداری‌ها امکان داده می‌شود تا طی برنامه ای 5 ساله نسبت به بهسازی مصالح نمای ساختمان‌های موجود در شهرها اقدام نمایند. 
- در پاک‌سازی مصالح ساختمانی، رنگ و بافت و مصالح نما در بخش‌های تاریخی شهر همخوانی داشته و ترجیحاً از مصالح بوم آورد (محلی) انتخاب شوند.
- کلیه تابلوهای مربوط به فعالیتهای شهری اعم از تجاری، درمانی، خدماتی، اداری و ... در سطح شهرها باید در انطباق با مبحث بیستم مقررات ملی ساختمان، به صورت هماهنگ برای صنوف مختلف تهیه شود. ابعاد، فرم، طرح و محل نصب تابلوها باید توسط "کمیته" تعیین و مالکین و بهره برداران ملزم به رعایت این مقررات می‌باشند. 
- تعدد تابلوهای معرف کاربری در یک منظر شهری مجاز نمی‌باشد؛ و هر واحد تنها مجاز به استفاده از یک تابلو در نما یا جداره هر یک از معابر شهری که واحد مذکور در حاشیه آن قرار دارد، می¬باشد. 
- به منظور ساماندهی و ایجاد هماهنگی میان تابلوهای تبلیغاتی در مقیاس شهری، به شهرداریها اختیار داده می‌شود تا نسبت به تهیه ضوابط و مقررات مربوط به محل و نحوه استقرار تابلوهای شهری (بیلبوردها)، نقاشی‌ها، جداره‌ها، استفاده از نمایشگرهای بزرگ شهری، تابلوهای تبلیغاتی، تابلوهای راهنمای شهری (نام خیابانها و میادین و ...) اقدام نماید و به تصویب «کمیته» برساند. رعایت تصمیمات «کمیته» در این زمینه برای دستگاهها، سازمانها، نهادها و مؤسسات دولتی و عمومی در الویت قرار دارد. 
- تا سقف 15% مساحت زیربنای هر یک از واحدهای مسکونی به فضاهای نیمه باز و پیش فضای ورودی اختصاص خواهد داشت این بخش جزء زیربنا محسوب نمی‌شود و مسدود نمودن و الحاق نمودن آنها به فضاهای محدود ساختمانها به هر نحو ممنوع می‌باشد. 
- طراحان و مجریان موظفند معماری بناهای واقع در تقاطع معابر را به گونه ای طراحی و اجرا نمایند که به ارتقاء کیفیت بصری و فضایی تقاطع‌ها منجر شود.
- با توجه به اهمیت معماری نبش، کنج، دروازه‌ها، طرح و نمای ساختمان‌های واقع در این نقاط باید به تأیید «کمیته» برسد. 
- در شهرهایی که پوشش نهایی غالب آنها از انواع پوششهای شیبدار می‌باشد «کمیته» رنگ‌ها، جنس و حدود شیب مجاز آن را به گونه ای معین می‌نماید که هماهنگی در سیما و منظر شهری فراهم آید. 
- استفاده از پوشش‌های شیبدار، در شهرهایی که استفاده از آن در سنت معماری محل نباشد، ممنوع خواهد بود. 
- استفاده از فرمهای نامتعارف (نظیر کشتی، میوه‌ها و ...) در طراحی و احداث بناها، به تشخیص «کمیته» ممنوع می‌باشد. رعایت این مصوبه برای دستگاهها، نهادها و سازمانهای دولتی در اولویت قرار دارد. 
- استفاده از نماهای پرده ای (نماهای آلومینیومی، شیشه ای، کامپوزیت، شیشه های جیوه ای و ...) در جداره های بیرونی و قابل مشاهده از عرصه های عمومی، ضمن رعایت مبحث چهارم مقررات ملی ساختمان، برای کلیه بناهای دولتی و عمومی ممنوع بوده و استفاده از این مصالح صرفاً درون بناها مجاز است. به مالکین ابنیه موجود فرصت داده می‌شود تا ظرف مدت 3 سال، با اولویت بناهای دولتی و عمومی به اصلاح نمای این ابنیه با مصالح جایگزینی که توسط «کمیته» تعیین می‌شود، اقدام نمایند.
- در طراحی و اجرای ابنیه، احداث تأسیسات (نظیر چیلر، کولر و ...) بصورت نمایان در منظر شهری ممنوع است و تأسیسات باید با تمهیدات مناسب از معرض دید عمومی حذف شوند. در ابنیه موجود به مالکان فرصت داده می‌شود تا مطابق برنامه ای که از سوی «کمیته» مشخص می‌شود ظرف مدت 3 سال به اصلاح نما اقدام نمایند. 
- از این پس احداث ابنیه ای که به دلیل ارتفاع زیاد و یا درشت دانگی و ... حقوق همسایگان را در استفاده از نور، مناظر و مواهب طبیعی سلب نماید ممنوع می‌باشد. «کمیته» سنجه های موردنیاز در این خصوص (نظیر حداقل فواصل و ارتفاع بناها در همسایگی واحدها) را تعیین خواهد نمود. 
- استفاده از بامهای سبز در محل‌هایی که «کمیته» تصویب نماید مجاز خواهد بود. 
2-4-4- ضوابط مربوط به ساماندهی کالبدی فضاهای شهری 
- به مالکین ابنیه فرصت داده می‌شود تا ظرف 5 سال از تاریخ ابلاغ این مصوبه، کلیه کانالهای تأسیساتی نمایان در نماها و در جداره های شهری شامل کولرها (اسپیلت ها) کانالهای کولر، ناودانها، سیمها و کابلهای برق و تلفن، دودکش بخاری، لوله های تأسیساتی (به استثناء لوله های گاز شهری) و نظایر آن به تدریج از نماهای شهری حذف و یا به گونه ای ساماندهی شوند که در نما یا جداره شهری قابل مشاهده نباشد. لوله های گاز شهری نیز بایستی متناسب با رنگ نمای ساختمانها رنگ آمیزی شود. 
- نصب تابلوهایی که در معابر موجب اختلال در حرکت عابرین شود، مطابق مبحث بیستم مقررات ملی ساختمان ممنوع است. 
- مکانیابی کابین‌ها، کیوسکها در معابر پیاده (اعم از تلفن عمومی، روزنامه فروشی، صندوقهای جمع آوری صدقات و ...) باید به گونه ای انجام شود که مزاحم حرکت عابرین پیاده نباشد. 
- به شهرداریها امکان داده می‌شود تا مطابق برنامه ای 3 ساله نسبت به ساماندهی کابینها و کیوسکها و اثاثه شهری موجود اقدام نمایند. 
- ایجاد هرگونه اختلاف سطح (لبه، پله، سکو و ...) در مسیر عبور در معابر پیاده ممنوع است و تغییرات سطوح بایستی بوسیله شیب راهه و رمپ انجام شود.
- کفسازی معابر پیاده بایستی به گونه ای انتخاب شود که امکان سر خوردن عابرین به حداقل کاهش یافته، امکان پاکسازی داشته و از مصالح بوم آورد انتخاب شده باشد. 
- کفسازی معابر باید با همکاری و مشارکت عمومی مالکین بناهای حاشیه معبر و شهرداری، نگهداری و مرمت شود. 
- اثاثه شهری بکار رفته در فضاهای شهری از نظر فرم، اندازه، رنگ و مصالح بایستی مطابق با طرح اثاثه شهری و متناسب با بافت و احجام معماری اطراف این فضاها طراحی و اجرا شوند. 
- حفظ و توسعه فضای سبز شهری باید حتی¬الامکان با گونه¬های گیاهی بومی صورت گیرد. «کمیته» گونه های گیاهی بومی را متناسب با ویژگی¬های طبیعی، تاریخی و فرهنگی هر شهر مشخص و اعلام می نماید. 
3-4-4- ضوابط مربوط به ساماندهی زیرساخت‌های شهری
- تعبیه تأسیسات گرمایشی و سرمایشی و کانالهای موردنیاز در فضاهای داخلی ساختمان الزامی است. 
- کلیه مسیرها و کانالهای تأسیساتی موجود در معابر (پیاده روها و پیاده راهها) باید بوسیله کفسازی مشخص شود. کانال‌ها باید به گونه ای احداث شوند که دسترسی به آنها برای تعمیر به سهولت فراهم آید. 
- «کمیته» موظف است تا زمینه شکل گیری ایجاد کانال مشترک انرژی در معابر را با همکاری شهرداری، وزارت کشور و سازمانها و دستگاههای ذیربط پیگیری نماید. 

4-4-4- ضوابط مربوط به ساماندهی کارکردی فضاهای شهری
- به منظور استفاده بهینه از فضاهای شهری و ایجاد سرزندگی در آنها، به شهرداریها اختیار داده می‌شود تا با هماهنگی «کمیته» ها در شهرها و ساکنان مجاور، در معابری که عرض بخشی از پیاده رو آنها بیش از سه متر باشد، در ایام تعطیل و ساعات شبانگاهی به کاربری هائی چون اغذیه فروشی و عرضه کنندگان آبمیوه و نوشیدنی‌های سرد و گرم اجازه دهند تا بخشی از معبر را با مبلمان مناسب تجهیز و از مراجعین پذیرائی نمایند، لکن احداث نرده و یا ایجاد مانع ثابت در مسیر عابرین در آن ممنوع است. 
5-4-4- ضوابط مربوط به نظارت بر اجرای مقررات 
- تحویل نقشه حجمی ابنیه و راندوی مصالح بکار گرفته شده در طراحی ابنیه جدید و ابنیه مجاور (همسایگی) برای اخذ پروانه ساختمانی به مراکز بررسی و کنترل نقشه و مراجع صدور پروانه ساختمانی از سوی متقاضیان الزامی است. در این نقشه‌ها ایجاد هماهنگی میان احجام از نظر فرم، جنس و رنگ مصالح، دانه بندی و ریخت در واحدهای همسایگی الزامی است. دستورالعملها و راهنماهای موردنیاز در این خصوص از سوی کمیته تدوین و ابلاغ خواهد شد. 
- صدور پایان کار و گواهی عدم خلاف برای ابنیه جدیدالاحداث منوط به اجرای نقشه های ارائه شده جهت اخذ پروانه ساختمانی است. مهندسین ناظر مسئول اجرای دقیق نقشه‌های مصوب (به ویژه نما و حجم) خواهند بود. 
6-4-4- سازمان اجرای مقررات
- به منظور تدوین ضوابط محلی و تکمیلی و فراهم نمودن شرایط تحقق پذیری این مصوبه، «کمیته» های بین بخشی تحت عنوان «کمیته ارتقاء کیفی سیما و منظر شهری» ظرف مدت سه ماه پس از ابلاغ این مصوبه در کلیه شهرها به شرح زیر تشکیل خواهد شد. دبیرخانه این کمیته در اداره کل راه و شهرسازی استان مستقر خواهد بود. 
7-4-4- کمیته های ارتقاء کیفی سیما و منظر شهری
- در صورت تشکیل شورای سیما و منظر شهری در استانها این کمیته به عنوان یکی از کمیته های تخصصی شورای مذکور خواهد بود. 
- کمیته حسب مورد از نمایندگان سازمانها، دستگاهها و نهادهای ذیربط جهت شرکت در جلسات مرتبط دعوت به عمل می‌آورد. 
- مدیر (معاون) شهرسازی و معماری اداره کل راه و شهرسازی استان دبیر کمیته خواهد بود. 
- اعضاء کمیته توسط بالاترین مقام سازمان، نهاد یا دستگاه ذیربط در استان تعیین و احکام آن توسط رئیس سازمان مسکن و شهرسازی استان صادر و ابلاغ خواهد شد. 
- اعضاء کمیته بایستی دارای تخصص معماری، طراحی شهری و یا طراحی منظر باشند. 
- ارتباط استخدامی نمایندگان با نهادها، سازمانها و دستگاههای ذیربط الزامی نخواهد بود. 
- ضوابط و مقررات تکمیلی در خصوص این مصوبه توسط «کمیته» تهیه و به تصویب کمیسیون ماده 5 استان خواهد رسید. 
- وظایف کمیته عبارت است از:
الف- ایجاد هماهنگی در خصوص مطالعات، اقدامات اجرایی و عمرانی در سیما و منظر شهری
ب- منطقه بندی شهرها جهت انجام اقدامات بهسازی و ارتقاء کیفی سیما و منظر شهری
پ- بررسی و تأیید طرح‌های موردی ساماندهی به سیما و منظر شهری
ت- تعیین مصالح مناسب برای استفاده در نماها و جداره های شهری، کفسازی بستر معابر پیاده راهی و پیاده روها با عنایت به موارد اقلیمی، فرهنگی و سایر ویژگیهای تاریخی و بومی و ایجاد هماهنگی میان مصالح نماها و جداره‌ها و کفسازی معابر پیاده راهی یا پیاده راهها با اولویت بکارگیری مصالح بومی.
ث- تعیین میزان نور موردنیاز فضاهای شهری (معابر، میادین، پهنه‌ها و بناهای مهم) و نحوه نورپردازی به آنها (به گونه ای که باعث افزایش زمان حضور شهروندان در فضاهای شهری شده و در عین حال مانع از مشاهده ستارگان نشود).
ج- تدوین ضوابط و استانداردهای بومی، اندازه‌ها و فواصل میان مبلمان شهری
چ- تدقیق ضوابط، مقررات و الزامات این مصوبه متناسب با شرایط محلی
ح- تدوین ضوابط و مقررات مناسب جهت نگهداری، بهسازی، مرمت، بازسازی و نوسازی نماها، جداره‌ها و کفسازی معابر
خ- تدوین ضوابط و مقررات مربوط به جانمایی مبلمان شهری در فضاهای شهری متناسب مقتضیات محلی و بومی
د- تدوین ضوابط، مقررات و دستورالعملهای موردنیاز در خصوص نحوه مکانیابی، نحوه استقرار، جنس، رنگ و فرم تابلوهای شهری و محلی
ذ- اولویت بندی فضاهای شهری جهت انجام مطالعه، طراحی و اقدامات بهسازی سیما و منظر شهری
- هرگاه بر اساس تصمیمات و مصوبات این کمیته ضوابط و مقررات ساختمانی مندرج در طرحهای توسعه شهری دچار تغییراتی شود این تغییرات بایستی به تصویب کمیسیون ماده 5 استان برسد. 
- نحوه مدیریت و تشکیل جلسات و تصمیم‌گیریها بر اساس آئین نامه داخلی کمیته‌ها انجام خواهد شد. 
8-4-4- بازنگری در ضوابط سیما و منظر شهری
در صورت نیاز و تشخیص کمیته ، این مصوبه هر 5 سال یک‌بار مورد تجدیدنظر، تکمیل و اصلاح قرار خواهد گرفت.
علاوه بر ضوابط فوق، رعایت ضوابط و معیارهای زیر برای شهر الزامی است:
- كليه بناها می‌بایست نسبت به انجام نماسازي برابر مقررات ملی ساختمان اقدام نمايند. در غير اين صورت شهرداري موظف است از صدور مجوز پايان كار خودداري نمايد.
- حتي‌الامكان بناهاي عمومي به ساختمان‌هاي مجاور متصل نشوند تا از ايجاد يك ديواره بسته يكپارچه در جوار معابر جلوگيري شود. رعايت اين ضابطه براي واحد‌هاي داراي عملكرد عمومي كه عرض آنها بيش از 12 متر باشد، به ميزان حداقل 20% عرض پلاك در طبقات همكف و اول و دوم 25% درطبقات سوم و چهارم 30% درطبقات پنجم به بالا از شرق الزامي است.
- درصورتي كه بنا نسبت به بناي ساخته شده همسايه عقب‌نشيني داشته باشد، ديواره‌هاي داراي ديد بناي ساخته شده باید با استفاده از مصالح همخوان و با طراحی مناسب نماسازی ‌شود.
- سطح (قائم يا افقي) بناي در دست احداث با واحد ساخته شده مجاور بايد هم سطح باشد و در صورت وجود اختلاف سطح اين اختلاف نبايد بيشتر از 5/1 متر باشد.
- احداث فضاي تجاري خود ازعوامل مؤثر در سيماسازي شهري است. لذا پيشنهاد مي‌شود كه به‌طور قطع فضاهاي تجاري به صورت جمعي احداث گردد و تنها سرقفلي آن واگذار شود تا بتوان بر حفظ سيما و عملكرد آن در طول مصرف نيز تسلط داشت. به علاوه ضوابط زير نيز به هنگام واگذاري بخش‌هاي تجاري ارايه گردد:
- هرگونه انبار و تجمع اجناس در خارج از مغازه ممنوع است. بنابراين لازم است فضاي كافي براي انبار مورد نياز مغازه‌ها در نظر گرفته شود.
- هرگونه تغيير در نما، ويترين‌ها، درهاي حفاظ، تابلو و نام بدون توافق شهرداري و شوراي شهر غير مجاز خواهد بود.
- در معابر شرقي- غربي بايد حداقل يك رديف درخت در قسمت ‌جنوبي ‌خيابان كاشته شود تا سايه مناسب تابستاني را در سطح معبر فراهم آورند‌.
- كليه كاربريهاي تأسيسات و تجهيزات شهري می‌باید داراي نماي مناسب و قابل قبول بوده به صورتي كه به هيچ عنوان نماي عمومي شهر را مختل نكنند.
5-4- ضوابط صدور پروانه ساختماني
- مالكين اراضي كه قصد احداث ساختمان دارند بايد با رعايت نكات ذيل براي ساختمان از شهرداري كسب پروانه نمايند پروانه ساختمان در دو مرحله (اخذ پروانه ساختمان و پایان کار ساختمان) صادر خواهد شد. كليه شرايط اجراي ساختمان تابع قانون نوسازي و عمران شهري خواهد بود.
- هر نوع ساختمان اعم از آنكه توسط بخش خصوصي يا عمومي احداث مي‌شود ملزم به داشتن پروانه‌هاي فوق مي‌باشد. رعايت اصول مندرج در مطالعات جغرافيايي و پهنه‌بندي اقليمي نيز الزامي است.
- طرح و احداث ساختمان در كليه زمينه‌ها تابع قانون نظام مهندسي ساختمان است و نقشه‌هاي معماري و محاسباتي در صورت نياز به ترتيب بايد به امضاي مهندسين معمار و محاسب كه حايز شرايط نظام مزبور باشند رسيده و ساختمان تحت نظارت مهندسين مربوط اجرا شود. (درصورت عدم اجراي نظام مهندسي ساختمان به علت فقدان كادر متخصص لازم و عدم تدوين نظامنامه و غيره تا تشكيل و تدوين ضوابط مزبور طبق ضوابط قبلي شهرداري‌ها عمل مي‌گردد).
- شهرداري موظف است ضوابط ساختماني در اين آيين‌نامه را در اختيار متقاضيان پروانه ساختماني بگذارد.
- براي تقاضاي پروانه احداث بنا ضروري است تا شخص مالك تقاضا نمايد در غیر اين صورت ارايه وکالت‌نامه رسمي از طرف مالک همراه دیگر مدارک توسط نماينده مالك ضروري است.
- مدارك زير جهت تشكيل پرونده احداث ساختمان می‌باید تحويل شهرداري گردد:
- تقاضاي كتبي مالك يا وكيل مربوط به همراه فتوكپي شناسنامه مالك يا مالكين و يا برگه انحصار وراثت و برگه وكيل. 
- فتوكپي با رونوشت گواهي شده سند مالكيت و ساير مدارك ثبتي لازم
- گواهي مبني بر پرداخت كليه عوارض ساختمان و زمين و ماليات‌هاي مربوطه بر اساس قوانين جاري شهرداري‌ها.
- يك نسخه نقشه موقعيت زمين در مقیاس 1:2000 بر روي نقشه سازمان نقشه‌برداري يا نقشه‌ طرح جامع شهر.
- جدولي كه حاوي اطلاعات لازم باشد، پس از بازديد محل و انطباق با ضوابط این طرح توسط شهرداري تكميل و ضميمه پرونده مي‌گردد.
- ارايه تعهدنامه توسط مالك مبني بر اجراي ضوابط فوق در زمان ساخت.
- ارايه نقشه ساختماني بر اساس ضوابط مزبور به شرح ذيل توسط مالك.
- نقشه‌هاي ساختماني شامل پلان اصلي طبقات و زيرزمين (براي كارگاه‌ها و تأسيسات بزرگ، مقياس 1:100 مورد نياز است) با مقياس 1:10 و اندازه‌گيري كامل و دقيق
- نقشه چهارنما و مقاطع عرضي و طولي (حتي‌المقدور از روي پله‌ها) با مشخص نمودن مصالح در نماسازي به اضافه نشان دادن نماي اصلي با نماهاي موجود دو طرف
- كليه نقشه‌هاي ساختماني مربوط به خدمات عمومي از قبيل مراكز آموزشي، بهداشتي و درماني و فرهنگي و غيره بايد به تأييد سازمان‌هاي مربوط به هر يك رسيده باشد.
- پس از تأیید نقشه ساختماني توسط شهرداري پروانه ساختمان صادر مي‌گردد.
- در صورتی كه مالك برخلاف تعهدنامه ارايه شده و پروانه ساختمان اقدام نمايد، شهرداري مكلف است نسبت به ادامه كار در هر مرحله جلوگيري نمايد. پس از رفع خلا‏ف يا اجراي حكم طبق قوانين جاري شهرداري‌ها، نسبت به ادامه كار يا صدور برگ تكميل ساختمان اقدام خواهد شد.
- پروانه پايان كار ساختمان پس از اجراي طرح و انطباق با جواز ساختمان از طرف شهرداري صادر مي‌شود و صدور سند اعيان يا تفكيك اعيان توسط اداره كل ثبت پس ازصدور پایان کار ساختماني انجام مي‌گيرد.
6-4- طبقه‌بندي راه‌ها و دسترسي‌ها و ضوابط مربوطه
1-6-4- انواع معبر و ضوابط کلی احداث معابر
بطور كلي طرح و احداث شبكه گذرگاه¬ها بايد به صورت نظام سلسله مراتبي و منطبق با بار ترافيك و عملكرد آن انجام گيرد. بر اساس عملكرد شبكه ارتباطي، گذرگاه¬ها را مي‌توان به شرح زير طبقه‌بندي نمود:
1. گذرگاه¬هاي شرياني درجه يك
2. گذرگاه¬هاي شرياني درجه دو اصلي 
3. گذرگاه¬هاي شرياني درجه دو فرعي (جمع و پخش كننده اصلي)
4. گذرگاه¬هاي محلي اصلي (جمع و پخش كننده فرعي)
5. گذرگاه¬هاي محلي فرعي
تعاریف انواع راه¬های فوق به تفصیل در گزارش آمده است.
2-6-4- ضوابط عمومی دسترسي به قطعات 
- دسترسي سواره به شرياني درجه يك از هر نوع كاربري به جز كاربري‌هاي شهري كه نياز به دسترسي سريع دارند مانند آتش‌نشاني، بيمارستان¬هاي بزرگ و پمپ بنزين‌ها ممنوع مي‌باشد.
- كاربري‌هاي شهري از طريق خيابان¬هايي كه عملكرد شهري دارند، دسترسي خواهند داشت. 
- دسترسي كاربري‌هاي محله‌اي از طريق گذرگاه¬هايي انجام مي‌شود كه داراي عملكرد محله‌اي هستند.
- دسترسي به واحدهاي خدماتي محله‌اي به استثناي مهد كودك‌ها و كودكستانها از معابر با عرض كمتر از 12 متر مجاز نيست.
3-6-4- مقاطع عرضی معابر (تعداد خطوط عبوري، حداقل عرض سواره‌رو، حداقل عرض پياده‌رو، عرض حريم معبر، پاركينگ حاشيه‌اي)
 نمونه مقاطع عرضي شبكه‌هاي پيشنهادي طرح در گزارش تفصيلي ارايه شده است و به صـورت راهنما مي‌تواند مورد استفاده شهرداري قرار گيرد‌. 
تبصره 1: در تهيه طرحهاي تفكيكي ضوابط و مقررات مربوط به معابر بايد رعايت شوند.
- براي كوچه‌هاي محلـي كه تعريض آنها در نقشه‌هاي این طرح مشخص نشده است‌، حداقل عرض بر اساس موارد زیر تعیین خواهد شد و کمتر از 6 متر نخواهد بود.
- عرض كوچه‌هاي بن‌بست كه دسترسي به نقاط مسكوني را فراهم مي‌آورند با طول كمتر از 50 متر حداقل 6 متر و با طول 50 تا 100 متر حداقل 8 متر. برای معابر با طول بيش از 100 متر براي معابر، بن‌بست توصيه نمي‌شود.
- تبصره: در بافت فرسوده، عرض كوچه‌هاي بن‌بست كه دسترسي به نقاط مسكوني را فراهم مي‌آورند با طول كمتر از 100 متر حداقل 6 متر و با طول بیشتر از 100 متر حداقل 8 متر می¬باشد. برای معابر با طول بيش از 150 متر براي معابر، بن‌بست توصيه نمي‌شود.
- عرض خيابان‌هاي بن‌بست كه دسترسي به خدمات عمومي را ميسر مي‌سازد، حداقل12متر است. 
- عرض خيابان‌هاي بن باز كه با خيابان‌هاي جمع و پخش‌كننده تقاطع دارند‌، با طول كمتر از 100 متر‌، حداقل 8 متر و با طول بيشتر از 100 متر حداقل 10 متر الزامي است.
- عرض خيابان‌هاي بن باز كه حداقل از يك طرف با خيابان‌هاي درجه دوم تقاطع دارند‌، با طول كمتر از 100 متر و با طول بيشتر از 100  متر حداقل 12 متر است.
- عرض خيابان‌هاي بن‌باز كه حداقل از يك طرف با خيابان‌هاي عبوري تقاطع دارند، با طول كمتر از 100 متر حداقل 12 متر و با طول بيشتر از 100 متر به بالا حداقل 16 متر است.
- توصيه مي‌شود كليه معابر بن‌بست در بافت‌هاي توسعه و يا موجود براي عبور پياده دست كم به عرض 2 متر به معابر اصلي همجوار باز شوند.

جدول 4-4: حداقل عرض بر اساس طول دسترسي

نوع گذر

عرض گذر

نوع بافت

6 متری

8 متری

10 متری

بن بست

ساخته شده

50-0

50 تا100

100تا150

خالي

-

50-0

50 تا100

بن باز

ساخته شده

50-0

100-50

150-100

خالي

-

0تا50

50 تا100

  تبصره 1: منظور از بافت ساخته شده يعني كوچه‌اي كه قبلاً شكل گرفته و در طرفين آن احداث بنا با پروانه صورت گرفته باشد و منظور از بافت خالي تفكيكي‌هاي جديد و يا كوچه‌هاي جديدالاحداث كه براي اولين بار در آنها پروانه صادر مي‌گردد.

4-6-4- تقاطع‌ها

- رعايت ضوابط و مقررات ذيل اجراي تقاطع‌ها در شبكه‌هاي مصوب طرح جامع الزامي است‌.

- هر خيابان تنها مي‌تواند با خياباني كه يك درجه با آن اختلاف دارد تلاقي نمايد (براي مثال‌، اتصال جاده اصلي درجه 2 تنها به جاده اصلي درجه يك كه يك درجه از آن بالاتر است مجاز مي‌باشد).

- فاصله هيچ¬يك از تقاطع‌ها نمي‌تواند از فاصله‌های ارايه شده به شرح ذيل كمتر باشد‌:

- در جاده عبوري فواصل تقاطع‌ها حداقل 500 متر

- در جاده اصلي درجه يك و دو فواصل تقاطع‌ها حداقل هر 300 متر

- در خيابان جمع و پخش‌كننده فواصل تقاطع‌ها حداقل هر 100 متر


5-6-4- پخ

- منظور از پخ درتقاطع¬ها ميزان بريدگي گوشه‌هاي تقاطع¬هاي همسطح است. ميزان پخ بستگي به فاصله ديد و به دنبال آن نوع كنترل تقاطع دارد.

- ميزان پخ براي تقاطع‌ها با زواياي50 تا 70 و 70 تا 110 و بيش از 110 در جداول زیر براساس عرض گذرگاه¬هاي متقاطع نشان داده شده است.

- در تقاطع‌هايي كه ميدان طراحي مي¬شوند، طول پخ از جدول فوق مستثني و بر اساس ظرفيت حجم گردش و طرح اجرايي ميادين مورد عمل قرار خواهد گرفت.

- براي تقاطع‌هاي با زاويه كمتر از 50 درجه مقدار پخ پس از طراحي توسط کارشناس ذيصلاح ترافيک بايد به تأييد كميته فني برسد.

- پخ‌هاي واقع در محل تقاطع‌ گذرها كه داراي طرح اجرايي بوده و طرح مذكور در مرجع مربوط به رسيدگي طرح¬ها مورد تأييد قرار گرفته است ملاك عمل خواهد بود.

جدول 5-4: تعيين ميزان حداقل وتر مثلث ديد (پخ) و شعاع گردش براي زواياي تقاطع بين 50 تا 70 درجه در بافت‌هاي پر و خالي

45 - 40

9/39 - 35

9/34 – 30

9/29 - 25

9/24 - 18

9/17 - 12

9/11 -5

عرض‌گذر

7

7

7

7

7

5

4

9/11 -5

10

10

9

5/8

8

6

5

9/17 - 12

17

16

14

12

11

8

7

9/24 - 18

21

19

17

13

12

5/8

7

9/29 - 25

25

22

19

17

14

9

7

9/34 – 30

29

25

22

19

16

10

7

9/39 - 35

32

29

25

21

17

10

7

45- 40

 

 

جدول 6-4: تعيين ميزان حداقل وتر مثلث ديد (پخ) براي زواياي تقاطع بين 70 تا 110 درجه

45 - 40

9/39 - 35

9/34 – 30

9/29 - 25

9/24 - 18

9/17 - 12

9/11 - 5

عرض‌گذر

6

6

6

6

6

4

5/3

9/11 - 5

9

9

8

7.5

7

5

4

9/17 - 12

16

14

12

10

9

7

6

9/24 - 18

20

17

14

12

10

5/7

6

9/29 - 25

24

20

17

14

12

8

6

9/34 – 30

27

24

20

17

14

8

6

9/39 - 35

30

27

24

20

16

9

6

45- 40

 

جدول 7-4: تعيين ميزان حداقل وتر مثلث ديد (پخ) براي تقاطع با زواياي بيش از 110 درجه

45 - 40

9/39 - 35

9/34 – 30

9/29 - 25

9/24 - 18

9/17 - 12

9/11 - 5

عرض‌گذر

6

6

6

5/5

5

5/3

3

9/11 -5

8

8

7

6

5/5

4

5/3

9/17 - 12

14

12

10

5/8

7

5/5

5

9/24 - 18

16

14

12

10

5/8

6

5/5

9/29 - 25

17

16

14

12

10

7

6

9/34 – 30

22

19

16

14

12

8

6

9/39 - 35

25

22

18

16

14

8

6

45 - 40

 -6-4- حداكثر شيب

ملاك عمل در اين موضوع، آيين‌نامه طراحي شهري است كه به اختصار به اهم موارد مربوطه اشاره مي‌شود:

الف- شيب عرضي

شيب‌هاي عرضي قسمت‌هاي مختلف جاده به شرح زير تعيين مي‌شود:

راه‌هاي شرياني درجه 1:

- خط سمت راست 5/2 درصد

- خط‌هاي ديگر 2 درصد

- شانه 4 تا 5 درصد

- شانه سمت چپ هرگاه به داخل سواره‌رو شيب داده شود 2 درصد

راه‌هاي شرياني درجه 2:

- خط اصلي دست راست 5/2 درصد

- خط پاركينگ 3 درصد

- خط‌هاي ديگر 2 درصد

خيابان‌هاي محلي:

- بر حسب كيفيت روسازي از نظر هدايت آب 2 يا 5/2 درصد

ب- شيب طولی

جدول 8-4: حداكثر شيب طولي خيابان با توجه به نيازهاي پياده و دوچرخه

مسيري كه در امتداد راه قرار دارد

حداكثر شيب طولي (درصد)

غالب

با طول شيب كمتر از 200 متر

مسيرهاي دوچرخه

2

5

مسيرهاي پياده

5

7

 

 

جدول 9-4: حداكثر شيب طولي براي مسير اصلي راه‌هاي شرياني درجه 1

نوع منطقه

سرعت طرح (كيلومتر در ساعت)

70

80

90

100

110

120

 

حداكثر شيب طولي (درصد)

هموار*

4

4

4

4

3

3

تپه ماهور*

5

5

5

5

4

4

كوهستاني

7

7

6

6

5

5

چنانچه نيمرخ دو طرف راه مستقل از هم باشد، در سر پاييني مي‌توان به حداكثرهاي داده شده 1 درصد اضافه كرد.

 

 

 

جدول 10-4: حداكثر شيب طولي براي رابط‌هاي راه‌هاي شرياني درجه 1

نوع رابط و وضعيت قرارگيري

درصد وسايل نقليه سنگين نسبت به حجم ترافيك

5 درصد و بيشتر

كمتر از 5 درصد

ورودي

سرپاييني

سربالايي

 

8

6

 

8

7

خروجي

سرپاييني

سربالايي

 

5

8

 

5

9

 

جدول 11-4: حداكثر شيب طولي براي راه‌هاي شرياني درجه 2 (درصد)

شرايط اقليمي

وضعيت ترافيك وسايل نقليه سنگين

معمولي (حدود 20 درصد)

زياد (بيش از 20 درصد)

برف و يخبندان‌هاي طولاني

6

6

تعدادي برف و يخبندان در طول سال

8

7

بدون برف و يخبندان

11

8

- حداقل شيب طولي

به منظور كمك كردن به تخليه آب‌هاي بارش از سطح جاده، و همچنين تأمين حداقل شيب طولاني لازم براي جريان آب‌هاي جاري شده در پاي جدول‌ها و يا در آبروهاي كنار راه (كه هر دو از شيب طولي راه پيروي مي‌كنند)، شيب طولي نبايد از حداقل‌هاي داده شده در جدول زیر كمتر باشد.

 

 

 

جدول 12-4: حداقل شیب طولی برای کلیه راه‌ها

وضعيت

حداقل شيب طولي (درصد)

حداقل مطلوب

حداقل مطلق

در كنار راه جدول وجود دارد

5/0

3/0

در كنار راه جدول وجود ندارد

3/0

2/0


-6-4- دور برگردان و مقررات مربوط به آن
رعايت ضوابط و مقررات ذيل براي دور برگردان در خيابان‌هاي بن‌بست در زمان تعيين ميزان عقب‌نشيني براي تفكيك يا تجدید بنای ساختمان الزامي است‌.
براي كليه بن‌بست‌هايي كه طول بيشتر از 50 متر دارند‌، داشتن فضايي جهت دور زدن اتومبيل‌ها الزامي است‌. اين فضاها در صورتي كه به صورت دايره ساخته مي‌شوند‌، بايد حداقل شعاعي معادل 5/4 متر داشته باشند‌ و اگر به ‌صورت مستطيل هستند باید حداقل به ابعاد 9× 9 متر باشد.
در بافت خالي و نقشه‌هاي جديد تفكيكي براي كوچه‌هاي بن¬بست با طول بيشتر از 30 متر و در بافت پر براي كوچه‌هاي بن¬بست با طول بيشتر از 70 متر اجراي دور برگردان ضروري است.
8-6-4- مشخصات و ضوابط مسيرهاي مخصوص پياده و دوچرخه
ملاك عمل در اين موضوع، آيين‌نامه طراحي راه‌های شهري است كه به اختصار به اهم موارد مربوطه اشاره مي‌شود:
الف- مسيرهاي پياده
- پياده‌رو بايد به طور فيزيكي از سواره‌رو و همچنين از دوچرخه رو جدا باشد. ارتفاع جدول جداكننده پياده‌رو و سواره‌رو بايد حداقل 15 سانتيمتر باشد.
- دوچرخه رو را بايد با در نظر گرفتن حاشيه‌اي به عرض حداقل 5/0 متر، يا با اختلاف ارتفاع (جدول) از پياده‌رو مجزا كنند. در مورد اخير، كف دوچرخه رو بايد حداقل 5 و حداكثر 10 سانتيمتر كوتاه‌تر از كف پياده‌رو باشد.
- عرض مفيد پياد‌ه‌‌رو و راه پياده در مناطق مسكوني پر تراكم نبايد از 5/1 متر و در مناطق مسكوني كم تراكم و يا با تراكم متوسط نبايد از 25/1 متر كمتر باشد. در مناطق تجاري، اين عرض نبايد از 2 متر كمتر باشد.
- كف‌سازي مسيرهاي پياده بايد محكم و در مقابل عوارض جوي مقاوم باشد. كف‌سازي بايد هموار باشد، ولي سطح آن صاف و صيقلي نباشد، كه در بارندگي‌ها ليز شود. كف‌سازي بايد از نظر تخليه آب بارش شيب‌بندي شود. شيب عرضي مناسب براي اين كار 2 درصد است.
جنس معمول كف‌سازي‌هاي پياده‌رو و راه پياده، سنگفرش، قلوه فرش، موزاييك، آجر و آجر سيماني، بتن و آسفالت است. كف‌سازي بتني و آسفالتي توصيه نمي‌شود.
ب- مسيرهاي دوچرخه
- در سرعت‌گيرها بايد براي عبور دوچرخه‌ها جايي در نظر بگيرند (شكل شماره 17) عرض جاي عبور 5/1 متر توصيه مي‌شود (عرض كمتر ايمني و راحتي دوچرخه‌سوار را تهديد مي‌كند و عرض بيشتر موجب مي‌شود كه وسايل نقليه موتوري از آن استفاده كنند) در خيابان‌هاي محلي، در صورت ناچاري اين عرض را مي‌توان كمتر از 5/1 متر گرفت؛ ولي در هيچ حالتي نبايد از 9/0 متر كمتر باشد.
- خياباني را مي‌توان به عنوان مسير دوچرخه مشخص كرد كه همه شرايط زير در آن فراهم باشد:
- شيب طولي مناسب دوچرخه‌سواري باشد.
- روسازي راه، خصوصا در خط سمت راست آن، هموار و بدون دست‌انداز باشد.
- دريچه‌هاي تخليه و بازديد واقع در مسير دوچرخه‌ها همسطح روسازي كار گذاشته شده باشند.
- دريچه‌ها براي عبور دوچرخه‌ها ايمن باشد.
- اگر خط پاركينگ در نظر مي‌گيرند، در همه جا عرض خط پاركينگ از 75/2 متر كمتر نباشد.
- اگر مانع خطرسازي در خط ويژه دوچرخه واقع است، بايد آن را با خط‌كشي سفيد به ضخامت 15 سانتيمتر، كه به صورت لچكي مانع را رد مي‌كند، مشخص سازند. طول لچكي بايد حداقل 15 برابر عرض انحراف آن باشد.
- اگر مسير دوچرخه در امتداد سواره‌‌رو واقع است، جدا كردن فيزيكي آن از سواره‌رو به شيوه‌هاي زير انجام مي‌شود:
- حاشيه
- اختلاف ارتفاع دوچرخه‌رو و سواره‌رو
- جدول
- انواع نرده و ديواره

 

جدول 13-4: حداقل فاصله آزاد بين مانع واقع در كنار مسير و لبه دوچرخه‌رو

وضعيت

حداقل فاصله آزاد مانع تا لبه دوچرخه‌رو (متر)

جدول به ارتفاع 15 سانتيمتر و كمتر

0

جدول بلندتر از 15 سانتي‌متر

25/0

تير چراغ برق، پايه تابلو، درخت و مانند آن

50/0

شيرواني خاكريزي تندتر از 1 روي 4 و جوب

50/0

ديوار

75/0


- براي جدا كردن دوچرخه‌رو و سواره‌رو، دوچرخه‌رو را مي‌توان به صورت سكو ساخت (شكل 11) در اين صورت، جدول بايد از نوع قائم بوده، ارتفاع آن حداقل 15 و حداكثر 20 سانتيمتر باشد. به علاوه، بايد حاشيه‌اي به عرض حداقل 7/0 متر بين سواره‌رو و دوچرخه‌رو در نظر بگيرند. در موارد ناچاري مي‌توان اين عرض را 5/0 متر گرفت. 
- حداقل عرض مفيد دوچرخه‌رو 5/1 متر تعيين مي‌شود. اگر در كنار دوچرخه‌رو موانعي مانند جدول،‌ نرده، ديوار، شيرواني خاكريزي، تير چراغ و درخت واقع است، بايد بين لبه دوچرخه‌رو و مانع فاصله بگذارند. اين فاصله نبايد از ارقام تعيين شده در جدول13-4 كمتر باشد.
- مسيري كه شب‌ها مورد استفاده است، بايد داراي روشنايي باشد.
- فاصله درخت‌ها از يكديگر نبايد كم باشد، كه دوچرخه‌سواران از ديد رانندگان ترافيك موتوري سواره‌رو مجاور (اگر وجود داشته باشد)، و يا از ديد ساكنان بناهاي اطراف پنهان باشند. به اين دليل، درخت‌هاي شمشاد مناسب نيست. اگر بخواهند در مواردي از اين نوع درخت استفاده كنند، فاصله آنها را تا لبه دوچرخه‌رو نبايد از 3 متر كمتر بگيرند.
1-8-6-4- ضوابط عبور و مرور معلولين جسمي و حركتي
- رعايت كليه موارد آئين‌نامه مربوط به دسترسي معلولين درطرح مجموعه‌هاي متمركز تجاري الزامي است.
- رعایت کلیه ضوابط و مقررات ویژه معلولین و احداث رمپ ورودی و خروجی و تعبیه آسانسور برای طبقات بالا جهت استفاده معلولین در ساختمان‌های عمومی الزامی است.
9-6-4- عقب نشینی و تعریض معابر و مقررات مربوط به آن‌ها
- الف- از زمان تصويب و ابلاغ ضوابط و مقررات این طرح ، رعايت ضوابط و مقررات براي معابر‌، در زمان تعيين بر و كف و ميزان عقب‌نشيني در صدور مجوز براي تفكيك يا ساختمان الزامي است‌.
- ب- كليه مسيرهايي كه پيشتر اقداماتي نظير آزاد كردن مسير‌، تملك مسير‌، ارزيابي مسير به موجب مصوبات قانوني براي آنها اعمال گرديده و نقشه‌هاي اجرايي آنها به تصويب رسيده است‌. به موجب همان نقشه‌هاي اجرايي پياده مي‌گردند‌. به جز مواردی که در این طرح مغایر آن پیشنهاد شده است.
- پ- در كليه مسيرهايي كه به موجب نقشه‌هاي مصوب طـرح از يك طرف يا از محور خيابان مي‌بايد تعريض گردند (خيابان‌هاي اصلاحي)‌، مجوز تفكيك يا پروانه ساختماني با توجه به نحوه عقب‌نشيني زمين جهت تعريض خيابان بايد انجام گردد‌.
- تبصره1: ساختمان‌هاي موجود در زمان تخريب و نوسازي ملزم به رعايت عقب‌نشيني جهت تعريض معبر خواهند بود‌.
- ت- براي كليه مسيرهاي احداثي مصوب این طرح‌ ، شهرداري موظف است با توجه به نقشه‌هاي طرح، خط پروژه آنهارا مشخص و نقشه‌هاي اجرايي را باتوجه به قوانين مربوطه پياده نمايد‌.
- بر اساس ماده3  آيين‌نامه اجرايي قانون اصلاح ماده (19) قانون نوسازي و عمران شهري مصوب مورخ 12/4/1390 در صورتي كه معبر متروك با رعايت ضوابط شهرسازي قابليت صدور پروانه ساختماني به نحو مستقل را نداشته باشد، شهرداري مي‌تواند معبر مذكور را جهت الحاق آن به ملك يا املاك مجاور به ترتيب زير واگذار نمايد:
الف ـ چنانچه معبر متروك در مجاورت املاك متعدد و با مالكين متعدد واقع شده و برابر ضوابط شهرسازي، كل آن براي هر يك از املاك مجاور قابل استفاده باشد، با انجام تشريفات مزايده بين مالكين املاك مجاور، معبر مذكور به فروش مي‌رسد.
ب ـ در ساير موارد، معبر متروك به قيمت كارشناسي روز كاربري ملك الحاقي به معبر متروك و با رعايت قوانين و مقررات مربوط، جزئاً يا كلاً قابل واگذاري به مالك يا مالكين ملك يا املاك مجاور مي‌باشد.
 تبصره1ـ بهاي كارشناسي روز معبر متروك، از طريق ارجاع به كارشناس رسمي دادگستري منتخب شهرداري تعيين شده و هزينه‌هاي كارشناسي توسط شهرداري پرداخت مي‌گردد.
   تبصره2ـ در صورتي كه معبر متروك با رعايت ضوابط شهرسازي قابليت صدور پروانه ساختماني به نحو مستقل را داشته باشد، شهرداري مي‌تواند عرصه معبر مذكور را با رعايت قوانين و مقررات مربوط از طريق مزايده عمومي به فروش رساند.
7-4- ضوابط مربوط به حرایم تأسیسات، تجهیزات، عوارض طبیعی ‌و‌ مصنوعی و ...
اين ضوابط ممكن است باعث ممنوعيت و محدوديت تمام يا بعضي از فعاليت‌هاي مربوط به استفاده‌ و بهره‌برداري از زمين باشد.
1-7-4- حریم راه، حريم حفاظتي يا محدوديت احداث ساختمان در اطراف جاده‌هاي بين شهري و كمربندي‌هاي داخل حريم شهر
براساس ضوابط حفظ حريم و اراضي مجاور راه‌ها در محدوده استحفاظي وحريم شهرها (مصوبه مورخ 1/3/68 واصلاحيه مورخ 3/2/69)؛ به منظور كنترل ساخت و سازهاي اطراف جاده‌هاي بين شهري و كمربندي‌ها كه عموماً منجر به توسعه بي‌رويه شهرها به سمت جاده‌هاي مذكور مي‌گردد‌، شورايعالي شهرسازي و معماري ايران ضوابط زير را به تصويب رسانده است‌ :
- اراضي واقع در حد فاصل جاده‌هاي كمربندي و محدوده شهرها و همچنين تا عمق 150 متر از حد حريم قانوني در بر خارجي جاده‌هاي مذكور چنانچه در خارج از محدوده استحفاظي طرح‌هاي مصوب جامع يا‌ هادي واقع شده‌اند به محدوده‌هاي مذكور اضافه مي‌گردند مگر اينكه فاصله كمربندي ازمحدوده و وسعت اراضي فيمابين به حدي باشد كه در طول عمر طرح تأثيري در ميزان و جهت گسترش شهر نداشته و اجراي مقررات نظارت بر حريم استحفاظي را عملاً غير ممكن بسازد كه تشخيص آن با كميسيون ماده پنج شورای عالی شهرسازي و معماري ايران در شهرهاي داراي طرح جامع و مراجع و مقامات مسئول بررسي و تصويب طرح‌هاي ‌هادي حسب مورد خواهد بود.
- ايجاد هرگونه ساختمان و تأسيسات تا عمق 150 متر، از بر حريم راه در طرفين جاده‌هاي كمربندي واقع در حريم‌هاي استحفاظي و همچنين ايجاد هر نوع راه دسترسي هم سطح به جاده‌هاي مذكور ممنوع است.
- احداث هرگونه ساختمان و تأسيسات در طرفين كليه راه‌هاي بين شهري واقع در محدوده استحفاظي و حريم شهرها به عمق 150 متر از بر حريم قانوني راه و همچنين ايجاد راه‌هاي دسترسي هم سطح به جاده اصلي ممنوع است مگر در مورد كاربري‌هاي خاص كه هم محل كاربري و هم راه‌هاي دسترسي لازم عيناً در قالب طرح‌هاي مصوب جامع، تفصيلي و ‌هادي عيناً ترسيم شده يا ضوابط مربوط به آنها تعيين شده باشد.
تبصره 1- تأسيسات لازم براي بهره‌برداري (كاشت، داشت و برداشت) از زمين‌هاي كشاورزي و باغات و همچنين خطوط پايه‌هاي انتقال نيروي برق و شبكه‌هاي مخابراتي، پل‌ها و تونل‌هاي واقع در مسير راه‌ها، لوله‌هاي انتقال نفت و گاز، كانال‌ها و شبكه‌هاي آبياري خطوط و لوله‌هاي آبرساني، سيل‌بندها و سيل‌گيرها، از شمول‌بندهاي فوق مستثني و تابع قوانين و مقررات مربوط به خود هستند.
- كميسيون‌هاي ماده 5 حسب مورد و در صورت لزوم مي‌تواند جاده‌هاي ارتباطي ديگري را نيز كه از شهر به روستاها و يا نقاط ديگري در اطراف شهر منتهي مي‌شوند مشمول اين مقررات بنمايد. كه در اين صورت حريم حفاظتي آنها تا 50 متر قابل تقليل است همچنين حريم حفاظتي جاده‌هاي بين شهري در مواردي كه از روستا عبور مي‌نمايند نيز چنانچه در قالب طرح‌هاي بهسازي يا ‌هادي روستايي مورد طراحي قرار گيرد تا 50 متر قابل تقليل است.
- كليه كارگاه‌ها و واحد‌هاي صنعتي و صنفي و تجاري و خدماتي و نظاير آن موجود در دو طرف راه‌هاي موضوع اين مصوبه بايد به مجموعه‌هاي متمركز جديد منتقل شوند.
- شهرداري‌ها در مورد حريم موضوع ماده 99 و مراجع مسئول صدور پروانه و نظارت در حدفاصل حريم شهرداري تا محدوده نهايي طرح‌هاي جامع و ‌هادي موظفند محل‌هاي مناسب براي انتقال اينگونه واحد‌ها را با همكاري ادارات كل مسكن و شهرسازي استان‌ها براساس طرح‌هاي مصوب توسعه شهري تعيين و تسهيلات لازم را براي انتقال فراهم نمايند و وزارت مسكن و شهرسازي با استفاده از امكانات سازمان زمين شهري و خصوصاً با استفاده از اراضي دولتي تحقق امر فوق را تسهيل خواهد كرد. محل‌هاي قبلي براساس تصويب مراجع قانوني مقرر بر حسب مورد به فضاهاي سبز و یا ساير كاربري‌هاي عمومي تبديل و اعمال هرگونه كاربري خصوصي مغاير با آن ممنوع است.
- آن قسمت از حريم راه‌ها كه در داخل محدوده‌هاي قانوني و حريم شهرها واقع مي‌شود و اضافه بر عرض سواره و پياده رو مي‌باشد، به منظور كمك به پاكيزگي و زيبايي منظر ورودي شهرها و جلوگيري از باز كردن راه دسترسي براي ساخت و سازهاي بعد از حريم راه توسط شهرداري‌ها در محدوده امكانات آنها و با هماهنگي وزارت راه و ترابري براي درختكاري و ايجاد فضاي سبز مورد استفاده قرار خواهد گرفت.
- در اجراي بند 3 ضوابط حفظ حريم و اراضي مجاور راه‌ها در محدده و حريم شهرها مصوب 1/3/68 و اصلاحيه بعدي مصوب 3/2/69 شورای عالی شهرسازي و معماري ايران و تبصره 1 همين بند:
- ايجاد پرچين يا نرده براي محافظت باغات در صورتي كه ديوار زير نرده از يك متر بلندتر نباشد و همچنين ترميم ديوارهاي سابق باغات (تبديل به صورت اوليه با همان مصالح) بلامانع است.
- ايجاد تأسيسات مربوط به توليد، انتقال و توزيع آب و انرژي (برق، گاز و نفت) و تأسيسات مخابراتي با رعايت قوانين و مقررات مربوط به هر يك از شمول بندهاي 2 و3 ضوابط حفظ حريم و اراضي مجاور راه‌ها در محدوده استحفاظي شهرها مستثني هستند.
- براساس آيين‌نامه اجرايي تبصره (1)ماده(17) اصلاحي قانون ايمني راه‌ها و راه آهن- مصوب 1379
ماده 1- در آيين‌نامه، واژه‌ها و عبارات زير در مفاهيم مربوط به كار مي‌روند:
الف- حريم قانوني راه و راه‌آهن: محدوده‌اي از اراضي بستر و حاشيه راه و راه‌آهن است كه توسط مراجع ذي‌صلاح و از جمله كميسيون موضوع ماده (3) تصويب‌نامه شماره 1672 مورخ 4/2/1346 هیئت وزيران تعيين يا افزايش آنها براساس جدول و كروكي پيوست به تصويب كميسيون مذكور رسيده و يا برسد.
ب- وجوه: هزينه‌اي است كه وزارت راه و ترابري براي صدور مجوز ايجاد هرگونه ساختمان، ديواركشي و تأسيسات به عمق يكصدمتر از منتهي‌اليه حريم راه و راه‌آهن برآورد و به صورت يكجا يا به‌طور اقساط دريافت مي‌دارد.
ج- ترافيك سبك: ترافيك با تردد تا دو هزار وسيله نقليه در روز
د- ترافيك متوسط: ترافيك با تردد از دو هزار تا پنج‌ هزار وسيله نقليه در روز
ﻫ- ترافيك سنگين: ترافيك با تردد بيش از پنج‌هزار وسيله نقليه در روز
و- محدوده شهر: محدوده شهرها است كه توسط مراجع ذي‌صلاح تعيين شده يا مي‌شود.
ماده 2- صدور مجوز براي ايجاد هرگونه ساختمان و ديواركشي و تأسيسات و نظير آن به عمق يكصد متر از انتهاي حريم راه‌ها و راه‌آهن‌هاي كشور به رعايت موارد زير مجاز است:
الف- صدور هرگونه مجوز براي ايجاد مستحدثات به هر صورت در مجاورت ابنيه فني راه يا راه‌آهن نظير پل (با دهانه) 10متر، تونل، ديوار حايل، ديوار ضامن، گالري بهمن‌گير، پايگاه‌هاي پليس‌راه، پاركينگ، تقاطع‌هاي همسطح و غيرهمسطح و نظاير آنها در فاصله 100 تا 250 متر در طول محور راه حسب مورد قبل و بعد ازآنها ممنوع است. ايجاد تأسيسات خدمات زيربنايي حسب مورد با مجوز وزارت راه و ترابري مجاز مي‌باشد.
ب- صدور مجوز براي ايجاد مستحدثات در زمين‌هايي كه داراي كاربري كشاورزي هستند (كليه زمين‌هايي كه به موجب قوانين و ضوابط جاري زمين كشاورزي يا باغ شناخته شده و تبديل آنها منع قانوني دارد) ممنوع است مگر اينكه مالك اراضي، مجوز لازم مبني بر بلامانع بودن تبديل اراضي كشاورزي را از مراجع ذي‌ربط اخذ و ارايه نمايد. ايجاد مستحدثاتي مثل خانه‌باغي، تلمبه خانه، حفرچاه و نظاير آن فقط در چارچوب و حدود مجاز همان مقررات و با اخذ مجوز از وزارت راه و ترابري بلامانع است.
تبصره- محصوركردن اراضي كشاورزي و باغات به ارتفاع حداكثر يك‌متر با مجوز و طبق مشخصاتي كه وزارت راه و ترابري تعيين مي‌كند بعد از نوار با كاربري تأسيسات زيربنايي بلامانع است.
1- هيأت وزيران در جلسه مورخ 16/11/1381 بنا به پيشنهاد شماره 1/5324 مورخ 17/05/1380 وزارت راه‌و‌ترابري و به استناد تبصره (1) ماده (17) اصلاحي قانون ايمني راه‌ها و راه‌آهن- مصوب 1379، اين آيين‌نامه را تصويب نمود:
ج- اراضي واقع در نوار به عرض (30) متر براي راه‌ها و راه‌آهن‌هاي كشور، از ابتداي محدوده يكصدمتري، بلافاصله بعد از حريم قانوني راه و راه‌آهن، فقط داراي كاربري تأسيسات زيربنايي خواهند بود. مستحدثات مجاز در اين محدوده (نوار با كاربري تأسيسات زيربنايي) عبارتند از:
1. شبكه‌هاي تأسيسات زيربنايي نظير خطوط آب، برق، فاضلاب، گاز، نفت، مخابرات و امثال آن.
2. افزايش حريم راه‌ها و ايجاد تأسيسات وابسته به آن نظير پاركينگ با رعايت حقوق مكتسبه تأسيسات زيربنايي ايجاد شده.
تبصره 1- در مواردي كه عرض نوار يادشده براي تأسيسات زيربنايي براساس معيارهاي فني و مهندسي كافي نباشد، با هماهنگي وزارت راه و ترابري استفاده بيش از نوار ياد شده بلامانع است.
تبصره 2- براي حفظ حقوق مالكان اراضي واقع در محدوده با كاربري تأسيسات زيربنايي، هرگونه تصرف و استفاده از اراضي مذكور، براي كليه متقاضيان منوط به رعايت قوانين مربوط از جمله لايحه قانوني نحوه خريد و تملك اراضي و املاك براي اجراي برنامه‌هاي عمومي، عمراني و نظامي دولت- مصوب 7/11/1358‌شوراي انقلاب است.
د- براي ايجاد مستحدثاتي نظير شهرك‌هاي صنعتي و مسكوني، مجتمع‌هاي خدماتي و رفاهي در خارج از محدوده قانوني شهرها مرجع صدور مجوز با رعايت مفاد اين آيين‌نامه، مجوز صادر مي‌نمايد.
تبصره1- واحدهاي خدماتي و رفاهي جايگاه فروش مواد روغني و سوختي، تعميرگاه وسايط نقليه، هرگونه فروشگاه، هتل و متل و نظير آنها در قالب مجتمع‌هاي خدماتي و رفاهي و در مكان‌هايي كه وزارت راه وترابري در چارچوب قانون اجازه واگذاري امتياز سرقفلي و مشاركت غرفه‌ها و فروشگاه‌هاي پايانه‌هاي عمومي بار و مسافر و مجتمع‌هاي خدمات رفاهي بين راهي- مصوب 1377- تعيين نموده يا مي‌نمايد، مستقر و احداث مي‌شوند.
تبصره 2- ايجاد هرگونه مستحدثات در محدوده يكصدمتري بعد از حريم راه‌ها در موارد زير ممنوع است:
1. در سمت ديگر راه‌هايي كه روستاها در يك سمت آنها قرار گرفته‌اند.
2. در ضلع خروجي كمربندي‌ها و گذرگاه‌ها.
3. در نقاطي كه محدوديت ديد وجود دارد يا ايجاد مستحدثات جديد باعث كاهش رويه و محدوده ديد گردد.
4. بين دو باند رفت و برگشت جدا از هم.
ﻫ- در تهيه طرح جامع، تفصيلي و هادي شهرها يا بازنگري طرح‌هاي موجود، رعايت مفاد اين آيين‌نامه الزامي بوده و هرگونه تغيير درآن تغيير اساسي است محسوب مي‌شود.
و- احداث مستحدثات در محدوده يكصدمتر بعد از حريم راه‌ها و راه‌آهن‌هاي كشور در محدوده روستاهاي داراي طرح جامع مصوب، با رعايت مفاد اين آيين‌نامه و اصلاح طرح‌هاي هادي، مجاز مي‌باشد.
تبصره 1- در روستاهاي فاقد طرح‌ هادی، صدور مجوز در چارچوب اين آيين‌نامه مجاز است.
تبصره 2- در تهيه و بازنگري طرح‌هاي هادي مصوب يا طرح‌هاي جديد، رعايت مفاد اين آيين‌نامه الزامي است.
ز- به منظور تأمين حداكثر ايمني براي راه‌ها و راه‌آهن‌هاي كشور لازم است، در صدور مجوز به نحوي عمل شود كه بعد از نوار با كاربري تأسيسات زيربنايي باتوجه به موقعيت محل و زمين، به ترتيب محوطه يا فضاي سبز، پاركينگ و سپس بنا و اعياني قرار گيرند.
ح- نصب نورافكن يا پروژكتور و هرگونه تابلو اعم از تبليغاتي يا غيرآن به هر كيفيت در محدوده موضوع اين آيين‌نامه، برابر ضوابطي است كه وزارت راه وترابري تعيين و اعلام مي‌نمايد.
ماده 3- كليه مستحدثاتي كه قبل از تصويب قانون اصلاح قانون ايمني راه‌ها و راه‌آهن- مصوب 1379- در خارج از حريم و در محدوده يكصد متر بعد از حريم راه‌ها و راه‌آهن‌هاي كشور با اخذ مجوز از مراجع ذيربط در حال احداث مي‌باشند در موارد زير ملزم به تطبيق وضعيت خود هستند:
الف- ممنوعيت ايجاد مستحدثات در نوار با كاربري تأسيسات زيربنايي (درمواردي كه هنوز كار اجرايي شروع نشده است).
ب- تجديد نظر در جانمايي اعياني براي تأمين بيشترين فاصله اعياني از نوار با كاربري تأسيسات زيربنايي (در مواردي كه هنوز كار اجرايي شروع نشده است).
ج- تأمين دسترسي مناسب
تبصره 3- مجوزهاي صادر شده توسط مراجع ذيربط كه هنوز كار اجرايي آنها شروع نشده است حداكثر شش ماه پس از تاريخ ابلاغ اين آيين‌نامه‌ معتبر بوده و پس از انقضاي مهلت مذكور، دارندگان مجوز مكلف به اخذ مجوز از وزارت راه وترابري هستند. در غير اين صورت وزارت مذكور موظف است از هرگونه ساخت و ساز فاقد مجوز جلوگيري نمايد.
ماده 4- به وزارت راه وترابري اجازه داده مي‌شود در قبال صدور مجوز طبق مفاد اين آيين‌نامه نسبت به وصول وجوه از كليه متقاضيان ايجاد مستحدثات اقدام نمايد. وجوه اخذ شده به حساب خزانه واريز و صد در صد آن به منظور ايمن‌سازي راه‌ها به مصرف مي‌رسد.
ماده 5- وزارت راه و ترابري موظف است در جهت ارتقاي كيفيت فضاي اطراف راه‌ها از طريق مطالعه، مسايلي نظير مالكيت اراضي موجود در طرح، وضعيت موجود كاربري‌ها و مستحدثات، مسايل زيست‌محيطي، ميراث فرهنگي، ايجاد منظر مناسب، ويژگي‌هاي توپوگرافي، اجتماعي و اقتصادي ظرفيت‌هاي هر ناحيه، تعيين كاربري مناسب، ضمن برنامه‌ريزي و ارايه ضوابط لازم نسبت به تهيه طرح هدايت و ساماندهي فضايي براي هر یک از راه‌هاي كشور اقدام نمايد.
ماده 6- راه‌هاي روستايي از شمول اين آيين‌نامه مستثني مي‌باشند.
كروكي حريم و يكصد متر محدوده نظارتي راه‌هاي چهارخطه، بزرگراه‌ها و آزادراه‌هاي متصل به‌هم، با جداكننده وسط (نيوجرسي، جدول، گاردريل)
- حريم راه‌هاي روستايي 
- حريم كليه راه‌هاي روستايي (درجه 1‌، 2 و 3) عبارت است از اراضي بين حد نهايي بدنه راه تا فاصله 5/12 متر از محور راه در هر طرف‌، به قسمي كه مجموع عرض بدنه راه و حريم طرفين آن 25 متر مي‌شود‌.
- در مواردي كه راه روستايي اجباراً از داخل روستا عبور نمايد‌، حريم آن عبارت است از اراضي واقع بين حد نهايي بدنه راه تا فاصله 5/7 متر از محور راه در هر طرف‌، به قسمي كه مجموع عرض بدنه راه و حريم طرفين آن 15 متر شود.
تبصره 1: در مواردي كه لازم است حريم‌هاي ذكر شده تقليل يا افزايش يابد بنا به پيشنهاد وزارت جهاد سازندگي و تصويب كميته‌اي متشكل از نمايندگان وزارتين جهاد سازندگي‌، وزارت راه و ترابري و سازمان برنامه و بودجه به رياست معاون عمراني استانداري اقدام گردد.
تبصره 2: كشاورزي در حريم راه‌هاي روستايي در صورتي كه به تشخيص وزارت جهاد سازندگي بر جسم راه آسيب نزند مجاز است.


2-7-4- حريم رودخانه‌ها و قنوات و چاه‌هاي تأمين آب مشروب و سایر تأسیسات آبی
- تعيين بستر در خارج از محدوده شهرها براساس حداكثر طغيان با دوره برگشت 25 ساله به وسيله وزارت نيرو و شركت‌هاي آب منطقه‌اي و آب و برق تعيين مي‌شود و در مناطقي كه ضرورت ايجاد نمايد سيلاب با دوره برگشت كمتر يا بيشتر از25 ساله ملاك مصاحبه قرار گيرد‌، شركت‌هاي فوق الذكر بر حسب مورد يا ارايه نقشه‌هاي مربوط و توجيهات فني از حوزه ستادي وزارت نيرو مجوز لازم را اخذ خواهند نمود‌.
- تغييرات طبيعي بستر رودخانه‌ها‌، مسيل‌ها يا انهار طبيعي در بستر سابق تأثيري نداشته و بستر سابق كماكان در اختيار حكومت اسلامي است‌، ليكن حريم براي آن منظور نخواهد شد‌.
- حريم انهار طبيعي يا رودخانه‌ها اعم از اين كه آب دايم يا فصلي داشته باشند از يك تا بيست متر خواهد بود كه حسب مورد با توجه به وضع رودخانه‌ها يا نهر طبيعي يا مسيل از هر طرف منتهي‌اليه بستر وسيله وزارت نيرو و شركت‌هاي تابعه آن تعيين مي‌گردد‌.
شركت‌هاي آب منطقه‌اي يا آب و برق مكلفند با توجه به امكانات، حد بستر و حريم رودخانه‌ها، انهار‌، مسيل‌ها‌، مرداب‌ها و بركه‌هاي طبيعي موجود در حوزه‌، فعاليت خود را با برنامه‌ريزي مشخصي و با اعزام كارشناس يا كارشناسان ذيصلاح طبق مقررات مندرج در اين قسمت تعيين نمايند‌. حريم مربوطه بر روي نقشه پياده و به اداره ثبت اسناد و املاك‌، بخشداري و شهرداري و نيروهاي انتظامي اطلاع داده مي‌شود‌. هرگونه تجاوز به بستر و حريم‌هاي مربوطه ممنوع است‌. هرگونه فعاليت زراعي در بسترها و حريم‌ها با اجازه سازمان آب و برق مجاز است‌.
عبور لوله نفت و گاز و غيره از بستر و حريم رودخانه‌ها‌، انهار طبيعي‌،مسيل‌ها‌، مرداب‌ها و بركه‌هاي طبيعي با موافقت وزارت نيرو بلامانع است‌، ولي مسئوليت حفاظت آنها با دستگاه‌هاي ذيربط خواهند بود‌.
- حريم قنات حداقل و در حالت عادي 500 متر از دو طرف توصيه مي‌گردد‌. در مواردي كه احداث صنايع آلوده‌كننده يا كاربري‌هاي نامناسب ضروري است بايد به تناسب بر اين ميزان افزوده گردد‌.
- -حريم چاه آب حداقل 10 متر و در حالت عادي 50 متر توصيه مي‌گردد‌. در مواردي كه كاربري‌هاي آلوده كننده و يا آسيب رسان در اطراف آن بايد ايجاد شود به تناسب حريم ذكر شده افزايش يابد‌.
براساس آيين‌نامه حريم مخازن، تأسيسات آبي، كانال‌هاي عمومي آبرساني، آبياري و زهكشي (مصوب 24/4/1371 هیئت وزيران)
ماده 1- مخازن، تأسيسات آب، كانال‌هاي عمومي آبرساني، آبياري و زهكشي مستحدثاتي هستند كه به منظور آبرساني، سالم سازي زمين‌ها يا انتقال آب ايجاد شده يا مي‌شوند.
ماده 2- حريم مخازن، تأسيسات آبي، كانال‌هاي عمومي آبرساني، آبياري و زهكشي با توجه به ظرفيت آنها طبق جدول زير مي‌باشد. اين حريم از منتهي‌اليه ديواره آنهاست.
ظرفيت كانال‌هاي مستحدثه و شبكه‌هاي آبياري و زهكشي‌:
1. آبدهي (دبي) بيش از 15متر مكعب در ثانيه- ميزان حريم از هر طرف 12متر.
2. آبدهي (دبي) از10 تا 15متر مكعب در ثانيه- ميزان حريم از هر طرف 8 متر.
3. آبدهي (دبي) از5 تا10متر مكعب درثانيه- ميزان حريم از هر طرف 6 متر.
4. آبدهي (دبي) از2 تا 5 متر مكعب درثانيه- ميزان حريم از هر طرف 4 متر.
5. آبدهي (دبي) از150ليترتا2 مترمكعب درثانيه- ميزان حريم از هرطرف1 تا 2متر.
6. آبدهي (دبي) كمتر از150 ليتر در ثانيه- ميزان حريم از هر طرف 1متر.
ماده 3- حريم لوله آبرساني با قطر500 ميليمتر، دركل 6 متر (3 متر از هر طرف نسبت به محور لوله)
1. حريم لوله از500 تا800 ميليمتر، در كل 6 متر(3 متر از هر طرف نسبت به محور لوله).
2. حريم لوله از800 تا1200ميليمتر در كل10 متر(5 متر از هر طرف نسبت به محور لوله).
3. حريم لوله از1200ميليمتر به بالا، در كل 12متر(6 متر از هر طرف نسبت به محور لوله).
تبصره- درصورتي كه لوله‌هاي آبرساني به موازات و درحريم يكديگر نصب شوند، حد خارجي حريم به اعتبار قطر آخرين لوله منظور مي‌شود.
ماده 4- كانال عمومي آبرساني، آبياري و زهكشي واقع در داخل مزارع و باغها تا مساحت 100 هكتار كه براي آبياري همان مزارع و باغها مورد استفاده است، داراي حريم نيستند.
ماده 5- اداره‌هاي ثبت و اسناد و املاك كه بيست روز قبل از تجديد حدود املاك واقع در مجاورت رودخانه، نهر، مسيل، مرداب، بركه طبيعي، كانال‌هاي آبياري، آبرساني و زهكشي، روز تجديد حدود را به شركت‌هاي منطقه‌اي و در داخل محدوده استحفاظي شهرها به شهرداري‌هاي ذيربط و در آذربایجان شرقی به سازمان آب و برق آذربایجان شرقی اطلاع دهند كه حريم مربوط را، حسب مورد تعيين و قبل از روز تجديد حدود اعلام دارند. نرسيدن پاسخ در مدت ياد شده، مانع از اجراي مقررات ثبت اسناد و املاك نمي‌باشد.
ماده 6- وزارتخانه، مؤسسه‌ها، شركت‌هاي دولتي، شهرداري‌ها، سازمان‌ها و نهادهاي وابسته به دولت مكلفند قبل از اجراي طرح‌هاي مربوط به وظايف خود مسيل‌ها، مرداب‌ها و بركه‌هاي طبيعي را در داخل محدوده استحفاظي از شهرداري‌ها و درخارج از اين محدوده، از شركت‌هاي آب منطقه‌اي و در استان آذربایجان شرقی از سازمان آب و برق آذربایجان شرقی استعلام نمايند. دستگاه‌هاي ياد شده موظفند حداكثر ظرف بيست روز پس از تاريخ دريافت پاسخ، استعلام را بدهند. اعلام نكردن پاسخ درمدت تعيين شده، به مفهوم بلامانع بودن اجراي طرح است.
ماده 7- هرگاه حريم رودخانه‌ها، مسيل‌ها، مرداب‌ها و بركه‌هاي طبيعي با حريم ساير تأسيساتي كه داراي حريم هستند، تداخل نمايد، قسمت مورد تداخل براي تأسيسات دو طرف به صورت مشترك مورد استفاده قرار مي‌گيرد.
ماده 8- هرگاه در اجراي اين آيين‌نامه، زمين‌هاي اشخاص در مسير و حريم كانال‌ها و تأسيسات آبي و آبرساني قرار گيرد، طبق ماده (43) قانون "توزيع عادلانه آب"، بهاي عادله روز آنها به مالكان پرداخت مي‌شود.
3-7-4- حريم خطوط و تصفيه خانه‌هاي فاضلاب
«كليه دستگاه‌هاي ذيربط موظفند از هرگونه ساخت و ساز تا حريم 6 كيلومتري تصفيه خانه‌هاي فاضلاب جلوگيري نمايند»
-حداقل فاصله مورد لزوم از مراكز مسكوني هنگام مكان‌يابي و ايجاد تصفيه خانه فاضلاب به روش پيشرفته 400 متر است.
4-7-4- حريم خطوط انتقال و توزيع نيروي برق
براساس تصويب‌نامه حريم خطوط انتقال و توزيع نيروي برق مصوب 7/10/1347
ماده 1- تعاريف
تعريف اصطلاحات بكار برده شده در اين تصويب‌نامه بشرح زير مي‌باشد.
الف- محور خط‌: خطي است فرضي رابط بين مراكز پايه‌ها در طول خطوط هوايي نيروي برق.
ب- مسيرخط‌: نواري است از زمين در طول خطوط هوايي انتقال و توزيع حاصل از تصوير‌ هادي‌هاي جانبي خط بر روي زمين.
پ- حريم‌:
- حريم درجه يك‌: دو نوار است در طرفين مسير خط و متصل به آن كه عرض هر يك از اين دو نوار در سطح افقي در اين تصويب‌نامه تعيين شده است.
- حريم درجه دو: دو نواراست در طرفين حريم درجه يك و متصل به آن فواصل افقي حد خارجي حريم درجه دو از محور خط در هر طرف در اين تصويب‌نامه تعيين شده است.
ت- رديف ولتاژ: ولتاژ اسمي خطوط نيروي برق است.
ث- محدوده شهر: حدوديست كه از طرف انجمن شهر يا قايم مقام قانوني آن با تأييد مراجع مندرج در قانون قبل از تاريخ طرح نهايي هر يك از خطوط نيروي برق براي آن شهر تعيين گرديده است.
تبصره- تاريخ طرح نهايي خطوط نيروي برق از طرف وزارت آب و برق يا سازمان‌هاي اجرايي آن اعلام مي‌شود.
- خطوط هوايي فشارقوي‌: خطوطي است كه داراي ولتاژ يك هزار ولت و بالاتر مي‌باشد.
- خطوط هوايي فشارضعيف‌: خطوطي است كه داراي ولتاژ كمتر از يك هزار ولت مي‌باشد.
ماده 2- حريم خطوط هوايي فشارقوي نيروي برق درخارج محدوده شهرها به دو درجه تقسيم و نسبت به ولتاژهاي مختلف بشرح زير تعيين مي‌شود.
- حريم درجه يك خطوط هوايي نيروي برق رديف ولتاژ يك هزار تا بيست هزار ولت برابر سه متر در هر طرف مسير خط بوده و حد خارجي حريم درجه دو در هر طرف به فاصله پنج متر از محورخط مي‌باشد.
- حريم درجه يك خطوط هوايي نيروي برق رديف ولتاژ سي و سه هزار ولت برابر پنج متر در هر طرف مسير خط بوده و حد خارجي حريم درجه دو در هر طرف به فاصله 15 متر از محور خط مي‌باشد.
- حريم درجه يك خطوط هوايي نيروي برق رديف ولتاژ يكصد و سي و دو هزار ولت برابر 15 متر در هر طرف مسيرخط بوده و حد خارجي حريم درجه دو در هر طرف به فاصله 30 متر از محور خط مي‌باشد.
- حريم درجه يك خطوط هوايي نيروي برق رديف ولتاژ دويست و سي هزار ولت برابر هفده متر در هر طرف مسير خط بوده و حد خارجي حريم درجه دو در هر طرف به فاصله 40 متر از محور خط مي‌باشد.
- حريم درجه يك خطوط هوايي نيروي برق رديف ولتاژ چهارصد و پانصد هزار ولت برابر بيست متر در هر طرف مسير خط بوده و حد خارجي حريم درجه دو در هر طرف به فاصله پنجاه متر از محور خط مي‌باشد.
- حريم درجه يك خطوط هوايي نيروي برق رديف ولتاژ هفتصد و پنجاه هزار ولت برابر بيست و پنج متر در هر طرف مسيرخط بوده و حد خارجي حريم درجه دو در هر طرف به فاصله شصت متر از محورخط مي‌باشد.
تبصره 1- درصورتي كه رديف‌هاي ولتاژي در آينده بين رديف‌هاي ولتاژ مذكور در اين ماده بوجود آيد حريم درجه يك و حريم درجه دو آن به تناسب حريم نزديكترين رديف ولتاژ آن تعيين خواهد شد.
تبصره 2- تعيين و تشخيص رديف ولتاژ خطوط نيروي برق با وزارت آب و برق مي‌باشد.
حريم خطوط هوايي نيروي برق اعم از فشار قوي (داراي ولتاژ يك هزار ولت و بيشتر) يا فشار ضعيف (داراي ولتاژ كمتر از يك هزار ولت) از جدول زير بايد محاسبه و در اجراي طرح رعايت گردد.

جدول 14-4: حريم خطوط هوايي انتقال نيروي برق

رعايت ولتاژ

(ولت)

حريم درجه يك در هر طرف مسير نسبت به محور (متر)

حريم درجه دو در هر طرف مسير نسبت به محور (متر)

20000- 1000

3

5

32000

5

15

63000

13

20

132000

15

30

230000

17

40

450000

20

50

750000

25

60

  از نظر ارتفاع حداقل فواصل آزاد سيم از زمين يا بنا و فواصل آزاد (حداقل فاصله سيم) از زمين براي اسپان‌ها تا 140 متر داده شده است كه به ازاي هر يك متر ازدياد اسپان بايد به مقادير فواصل آزاد، به‌اندازه يك سانتي متر اضافه شود. براي سيم‌هاي مهار فاصله آزاد از زمين لزومي ندارد و فقط در عبور از خيابان‌ها و جاده‌ها و يا پياده‌رو‌ها نبايد سيم‌هاي مهار مانع باشند‌.

- در زير خط و حريم درجه يك اقدام به هرگونه عمليات ساختماني و ايجاد تأسيسات مسكوني و تأسيسات دامداري يا درختكاري و انبارداري تا هر ارتفاع ممنوع است و فقط ايجاد زراعت فصلي و سطحي و حفر چاه و قنات و راه‌سازي و شبكه آبياري با رعايت اصول حفاظتي مشروط بر اينكه سبب ايجاد خسارت براي تأسيسات خطوط انتقال نگردد مجاز است‌. البته براي حفر چاه و قنات و راهسازي اجازه وزارت نيرو لازم است.

- در حريم درجه دو فقط ايجاد تأسيسات ساختماني اعم از مسكوني و صنعتي و مخزن سوخت تا هر ارتفاع ممنوع است.

ماده 3- در صورتيكه عبور خطوط هوايي فشار قوي نيروي برق در داخل محدوده شهرها به تشخيص وزارت آب و برق لازم باشد و احداث تمام يا قسمتي از آن از نظر رعايت فواصل لازم و ساير جهات فني و ايمني به شرح اندازه‌هاي حريم درجه يك مذكور در ماده 2 اين تصويب‌نامه در معابر عمومي و حريم اماكن ممكن نباشد و ايجاد خط صرفاً موجب سلب استفاده متعارف از املاك اشخاص شود وزارت آب و برق و مؤسسات تابع طبق ماده 16 قانون برق ايران اقدام خواهندكرد.

تبصره 1- در داخل محدوده شهرها فواصلي كه براي رعايت ايمني و ساير جهات فني خطوط انتقال و توزيع نيروي برق در نظرگرفته مي‌شود می‌تواند متناسب با فواصل پايه‌ها تا سي درصد كمتر از مقدار مقرر براي حريم درجه يك مذكور در ماده 12 اين تصويب‌نامه طبق نظر وزارت آب و برق باشد.

تبصره 2- در مورد توسعه محدوده شهر در اراضي و املاك واقع در خارج از محدوده‌اي كه پيشتر خطوط نيروي برق با استفاده از حق حريم در آن ايجاد شده وزارت آب و برق و موسسات و شركت‌هاي تابعه كماكان از حق حريم درجه يك استفاده می‌نمایند ليكن اراضي مشمول حريم درجه دو با تقويت خط از حریم خارج مي‌شود.

ماده 4- در مسير و حريم درجه يك اقدام به هر گونه عمليات ساختماني، ايجاد تأسيسات مسكوني و تأسيسات دامداري يا باغ و درختكاري و انبارداري تا هر ارتفاع ممنوع مي‌باشد و فقط ايجاد زراعت فصلي و سطحي و حفرچاه و قنات و راهسازي و شبكه آبياري، مشروط بر اينكه سبب ايجاد خسارت براي تأسيسات خطوط انتقال نگردد با رعايت ماده 8 اين تصويب‌نامه بلامانع خواهد بود.

تبصره- ايجاد شبكه آبياري و حفر چاه و قنوات و راهسازي در اطراف پايه‌هاي خطوط نبايد در فاصله اي كمتر از سه متر از پي پايه‌ها انجام گيرد.

ماده 5- در حريم درجه دو فقط ايجاد تأسيسات ساختماني اعم از مسكوني و صنعتي و مخازن سوخت تا هر ارتفاع ممنوع مي‌باشد.

ماده 6- در صورتيكه در نتيجه عمليات تعميراتي و بازرسي خطوط نيروي برق خسارتي به اعيان و مستحدثات موجود در ملكي وارد آيد، وزارت آب و برق و مؤسسات و شركت‌هاي تابع خسارت مالك اعياني را جبران خواهند نمود.

ماده 7- در صورتيكه اشخاصي بر خلاف مقررات اين آيين‌نامه عمليات يا تصرفاتي در حريم درجه يك و درجه دو خطوط انتقال و توزيع بنمايد مكلفند به محض اعلام مأموران وزارت آب و برق و مؤسسات و شركت‌هاي تابع عمليات و تصرفات را متوقف و به هزينه خود در رفع آثار عمليات و تصرفات اقدام نمايند.

ماده 8- براي كليه عملياتي كه بوسيله اشخاص حقيقي يا حقوقي به منظور راهسازي و كارهاي كشاورزي، حفر چاه و قنوات، عبور وحمل بار و ماشين آلات و نظاير آن در مسير و حريم خطوط نيروي برق انجام مي‌گيرد بايد اصول حفاظتي به منظور جلوگيري از بروز خطرات جاني و ورود خسارات مالي رعايت شده و در مورد حفر چاه و قنات و راهسازي قبلاً از مسئولين عملياتي خطوط نيروي برق راهنمائي لازم خواسته شود و اجازه كتبي كسب گردد و در هرحال نظر وزارت آب و برق بايد ظرف يكماه از تاريخ وصول درخواست اعلام شود.

ماده 9- حريم كابل‌هاي زيرزميني كه در معابر و راه‌ها گذارده مي‌شود در هر طرف نيم متر از محور كابل و تا ارتفاع دو متر از سطح زمين خواهد بود. در موردي كه كابل با ساير تأسيسات شهري از قبيل لوله‌كشي آب و فاضلاب و كابل تلفن و نظاير آن تقاطع نمايد استانداردهاي متداول شبكه‌هاي انتقال و توزيع نيروي برق بايد رعايت شود.

ماده 10- رعايت حريم و استانداردهاي مصوب خطوط نيروي برق از طرف كليه سازمان‌هاي دولتي و غيردولتي الزامي است و در هر مورد كه سازمان‌هاي دولتي بخواهند اقدام به ايجاد تأسيسات جديدي نمايند كه با خطوط نيروي برق تقاطع نمايد يا در حريم آن واقع شود اين عمل با جلب موافقت وزارت آب و برق يا مؤسسات و شركت‌هاي تابع آن انجام مي‌گيرد. در مواردي كه خطوط جديد نيروي برق از روي تأسيسات موجود تلگراف و تلفن و راه و راه‌آهن عبور مي‌نمايد حريم و استانداردهاي آن مؤسسات از طرف وزارت آب و برق يا مؤسسات و شركت‌هاي تابع بايد رعايت شود و انجام طرح‌هاي جديد با موافقت قبلي مؤسسات مربوط خواهد بود.

ماده 11- به ‌منظور اطلاع صاحبان اراضي و املاك واقع در مسير خطوط نيروي برق و بِالاخص جلب توجه آنان به اجراي مفاد مواد 16و18و19 قانون برق ايران وزارت آب و برق يا مؤسسات و شركت‌هاي تابع از طريق نشر آگهي در جرايد محل يا الصاق آگهي در تابلو شهرداري‌ها يا توزيع آن در مسيرخط به طريق ممكن يا پخش آگهي از راديوهاي محلي و يا ساير وسايل مقتضي آغاز اجراي عمليات طرح خط نيروي برق را اعلام خواهند داشت.

-
-7-4- حريم خطوط انتقال گاز
- هدف از تنظيم و اجراي اين مقررات تأمين حداقل ايمني ساكنين طرفين خطوط لوله انتقال گاز و شبكه‌هاي توزيع گاز شهري در مقابل خطرات ناشي از انفجار‌، آتش‌سوزي‌، نشت گاز و همچنين به منظور پيشگيري از صدمات احتمالي از نقاط مجاز به خطوط لوله گاز مي‌باشد‌.
- در شرايطي كه بنا به تشخيص كارشناسان شركت ملي گاز ايران موقعيت خاص محلي ايمني بيشتر از آنچه در اين مقررات پيش‌بيني شده است ايجاب مي‌نمايد بنا به صلاحديد شركت ملي گاز ايران طرق ديگري به كار گرفته خواهد شد‌.
- هرگاه بين اين مقررات و استاندارهاي مهندسي مصوب شركت ملي گاز ايران مغايرت وجود داشته باشد در قسمت‌هاي مغاير، اين مقررات قابل اجرا خواهد بود‌.
- حريم‌هاي ايمني مندرج در اين مقررات از طريق نشر آگهي در مطبوعات و يا راديو و تلويزيون و يا پاسگاه‌هاي انتظامی واقع در مسير يا الصاق و يا توزيع آگهي در مسير خطوط لوله انتقال گاز و يا به هر وسيله ديگري كه مقتضي مي‌باشد به اطلاع عموم خواهد رسيد‌.

- تعاريف
- واحد رديف تراكم‌: واحد رديف تراكم از منطقه‌اي به عرض 500 متر كه محور لوله در وسط آن قرار گرفته شد (يا 250 متر از طرفين لوله) و به طول يك كيلومتر در امتداد خط لوله تشكيل مي‌شود‌.
- مناطق ازنظر تراكم واحدهاي مسكوني به شرح زير به چهار رديف تقسيم مي‌شوند‌:
1. رديف 1، هر واحد رديف تراكم در خارج از محدوده شهرها و شهرك‌ها كه تعداد واحدهاي ساختماني به منظور سكونت افراد در آن 8 نفر و يا كمتر باشد رديف 1 ناميده مي‌شود.
2. رديف2‌، هر واحد رديف تراكم در خارج از محدوده شهرها وشهرك‌ها كه تعداد واحد‌هاي ساختماني به منظور سكونت افراد در آن از 8 بيشتر يا از 36 نفر كمتر باشد رديف 2 ناميده مي‌شود‌.
3. رديف 3، هر واحد رديف تراكم در خارج از محدوده شهرها و شهرك‌ها كه تعداد واحد‌هاي ساختماني به منظور سكونت افراد در آن 36 نفر و يا بيشتر باشد رديف 3 ناميده مي‌شود‌.
4. رديف 4، كليه نقاط داخل محدوده شهرها و شهرك‌ها رديف 4 ناميده مي‌شود‌.
- انواع ساختمان خطوط لوله و ضريب طراحي مربوط عبارتند از‌:
نوع ساختماني الف يا A با ضريب طراحي 72%
نوع ساختماني ب يا B با ضريب طراحي 60%
نوع ساختماني ج يا G با ضريب طراحي 50%
نوع ساختماني د يا D با ضريب طراحي 40% 
تعريف ضريب طراحي و چگونگي انتخاب نوع ساختمان خطوط لوله متناسب با رديف‌هاي تراكم بر اساس استاندارهاي مصوب شركت ملي گاز انجام خواهد گرديد‌.
حريم خطوط لوله گاز: حريم اختصاصي (باند عملياتي ساختمان)‌: به منطقه‌اي از طرفين خط لوله انتقال گاز اطلاق مي‌شود كه به وسيله شركت ملي گاز ايران به منظور تأمين نيازمندي‌هاي فني و تعميرات و نگهداري خطوط لوله انتقال گاز تحصيل و هرگونه دخل و تصرف و فعاليت اشخاص حقيقي و حقوقي اعم از ايجاد ابنيه‌، تأسيسات راهسازي و عمليات كشاورزي در آنها ممنوع است‌.
حريم منع احداث بنا‌: به منطقه‌اي از طرفين خطوط لوله گاز اطلاق مي‌شود كه به موجب ماده واحد ه قانون منع احداث بنا و ساختمان و مقررات اين آيين‌نامه احداث هرگونه بنا و تأسيسات در آن ممنوع است‌.
- حريم خطوط لوله در داخل محدوده شهرها و شهرك‌ها:
- اين قسمت شامل مقرراتي است كه در نقاط ذيل اعمال مي‌گردد‌:
- در داخل محدوده تعيين شده بيست و پنج ساله شهرداري شهرها و محدوده شهرك‌ها
- در نقاطي ‌كه طبق پيش‌بيني شهرداري‌ها در آينده به‌صورت نواحي مسكوني توسعه خواهند يافت‌.
- طبقه‌بندي مناطق شهري‌: مناطق فوق در رديف 4 منطقه بندی تراكمي واحد‌هاي مسكوني قرار مي‌گيرند‌.
- استاندارها‌: كليه عمليات لوله كشي شبكه‌هاي توزيع گاز بايد بر مبناي استاندارد مهندسي مصوب شركت ملي گاز ايران و با توجه به تعريف مربوط به مناطق مشمول رديف 4 انجام گيرد. در مناطق مشمول مقررات اين قسمت به شرط رعايت كليه ضوابط مربوطه‌، انتخاب حريمي بيش از آنچه در استانداردهاي مهندسي مصوب شركت تعيين گرديده ضروري نمي‌باشد‌.
- فواصل خطوط لوله گاز در داخل محدوده شهرها از خطوط هوايي برق و همچنين فواصل خطوط لوله از ساير شبكه‌هاي زير زميني شهري نظير آب‌، برق‌، مخابرات بر مبناي مقررات ايمني و حريم مربوطه تعيين مي‌گردد‌.
- در داخل محدوده شهرها حداكثر فشار مجاز خطوط گاز برابر 300 پوند بر اينچ مربع مي‌باشد‌.
- حريم خطوط لوله در خارج از محدوده شهرها
- اين قسمت مشتمل بر مقرراتي است كه در خارج از محدوده بيست و پنج ساله شهرها اعمال مي‌گردد‌.
- در صورت تطبيق ضوابط ساختماني خط لوله با رديف‌هاي تراكم‌، حداقل حريم خطوط لوله انتقال گاز به ازاي فشار و قطر خارجي از جدول تعيين مي‌شود‌.
- در تعيين حريم‌ حداكثر فشار بهره‌برداري پيش‌بيني شده درنظر گرفته خواهد شد‌.
- بازديد مرتب از مسير خطوط انتقال گاز (حداقل ماهي يكبار) الزامي مي‌باشد‌.
- آزمايش ادواري شيرهاي خودكار قطع جريان خطوط انتقال و بازديد و سرويس آنها بايد به‌طور مرتب و بر اساس برنامه‌ريزي‌هاي مناطق انجام پذيرد‌.
- در اطراف شهرها و تا شعاعي كه تراكم جمعيت در اطراف خطوط لوله وجود دارد و همچنين در ساير نقاط پر تراكم در مسير خطوط لوله حداقل هر سه ماه يكبار بايد نشت‌يابي در طول مسير صورت پذيرد.
- كشت غلات و درختان و ساير عمليات زراعتي فقط در عرض مسير تحصيل شده (حريم اختصاصي) خطوط لوله گاز ممنوع است‌. حفر چاه‌هاي كشاورزي و احداث اتاقك پمپ آب نيز مشمول همين بند مي‌باشد.
- عرض حريم اختصاصي به شرح زير تعيين مي‌گردد‌:
- براي خطوط با قطر 12 اينچ14 متر (4 متر از يك طرف و 10 متر از يك طرف)
- براي خطوط با قطر 12 اينچ الي 24 اينچ 20 متر (5 متر از يك طرف و 15 متر از يك طرف)
- براي خطوط با قطر 24 اينچ الي 42 اينچ25 متر (7 متر از يك طرف و 18 متر از يك طرف)
- براي خطوط با قطر 42 اينچ الي 56 اينچ 28 متر (8 متر از يك طرف و 20 متر از يك طرف)
تبصره 1: عرض حريم اختصاصي خطوط لوله بيش از 12 اينچ الي 30 اينچ فقط در هنگام عبور از باغ‌ها 15 متر مي‌باشد‌. اين عرض به 5 متر از يك طرف و 10 متر از طرف ديگر محور لوله تقسيم خواهد گرديد.
تبصره 2: عرض حريم اختصاصي خطوط بالاتر از 30 تا 56 اينچ فقط در عبور از باغ‌ها 21 متر مي‌باشد. عرض مذكور به 15 متر از يك طرف و 6 متر از طرف ديگر محور كانال لوله تقسيم خواهد شد.
- در صورتيكه رعايت فواصل مندرج در اين مقررات به هر دليل امكان‌پذير نباشد‌، تقليل حريم‌هاي اعلام شده پس از تصويب شركت ملي گاز ايران انجام خواهد گرديد‌.
- احداث هرگونه بنا در تأسيساتي نظير مدارس‌، مساجد و ميدان‌هاي ورزشي‌، سينماها‌، سالن‌هاي سخنراني‌،مجتمع‌هاي مسكوني‌،بيمارستان‌ها‌،ايستگاه‌هاي راه‌آهن‌،فـرودگاه‌ها‌، گاراژهاي حمل و نقل‌، ساختمان سدها‌، اردوگاه نظامي و پيش‌آهنگي، تأسيسات شيلات، كارخانجات و تأسيسات صنعتي و معدني و مشابه آنها.
- ساختمان‌ها و تأسيساتي كه سبب ايجاد خطرات احتمالي براي خطوط لوله گاز خواهد بود‌، نظير انبارهاي مواد منفجره‌، انبارهاي مواد سريع‌الاشتعال‌، كوره‌هاي تهيه ذغال‌، تونل‌هاي معادن ذغال سنگ و ساير معادن.

جدول 15-4: حداقل حريم خطوط لوله انتقال گاز به ازاي فشار و قطر خارجي(نوع ساختماني الف)

قطر خارجي لوله (اينچ)

فشار بهره‌برداري (پوند بر اينچ مربع)

بالاتر از 300 و كمتر از 600

بالاتر از 600 و كمتر از 900

بالاتر از900

48 الي 56

60

90

120

40 الي 46

50

70

90

32 الي 38

40

55

70

24 الي 30

30

40

50

18 الي 22

20

30

40

12 الي 16

15

25

30

6 الي 10

10

15

25

                   

جدول 16-4: حداقل حريم خطوط لوله انتقال گاز به ازاي فشار و قطر خارجي(نوع ساختماني ب)

قطر خارجي لوله (اينچ)

فشار بهره‌برداري (پوند بر اينچ مربع)

بالاتر از 300 وكمتر از 600

بالاتر از 600 وكمتر از 900

بالاتر از 900

48 الي 56

50

70

95

40 الي 46

40

55

70

32 الي 38

30

45

55

24 الي 30

25

30

40

18 الي 22

15

25

30

12 الي 16

15

20

25

6 الي 10

10

10

20

 

 

جدول 17-4: حداقل حريم خطوط لوله انتقال گاز به ازاي فشار و قطر خارجي(نوع ساختماني ج)

قطر خارجي لوله (اينچ)

فشار بهره‌برداري (پوند بر اينچ مربع)

بالاتر از 300 و كمتر از 600

بالاتر از 600 و كمتر از 900

بالاتر از 900

48 الي 56

30

40

55

40 الي 46

25

35

50

32 الي 38

25

35

40

24 الي 30

20

25

30

18 الي 22

15

20

25

12 الي 16

15

15

20

6 الي 10

10

10

15

 

 

 

 

 

 

جدول 18-4: حداقل حريم خطوط لوله انتقال گاز به ازاي فشار و قطر خارجي (نوع ساختماني د)

قطر خارجي لوله (اينچ)

فشار بهره‌برداري (پوند بر اينچ مربع)

بالاتر از 300 و كمتر از 600

بالاتر از 600 و كمتر از 900

بالاتر از 900

48 الي 56

60

90

120

40 الي 46

50

70

90

32 الي 38

20

20

20

24 الي 30

20

20

20

18 الي 22

15

15

15

12 الي 16

15

15

15

6 الي 10

10

10

10

 

جدول 19-4: حريم منع احداث ابنيه محل تجمع و يا خطرناك در مجاورت خطوط انتقال گاز

نوع ساختمان الف و ب

حريم خط لوله ( متر )

نوع ساختمان الف و ب

نوع ساختمان ج

نوع ساختمان د

48 الي 56

250

125

25

40 الي 46

250

125

20

32 الي 38

200

100

20

18 الي 22

150

75

15

12 الي 16

100

50

15

6 الي 10

50

25

10

 

تبصره 1: مرغداري‌ها و دامداري‌هايي كه حداكثر 20 نفر پرسنل دارند در رديف محل‌هاي تجمع محسوب نشده و مشمول مقررات حريم مربوط به ابنيه عادي مي‌شوند‌.

تبصره 2‌: لازم است مسئولين ذيربط در هر يك از مناطق شركت ملي گاز تعهد كتبي از صاحبان اماكن مذكور مبني بر عدم افزايش آتي نفرات به بيش از 20 نفر اخذ و تعداد نفرات شاغل در اماكن فوق را به صورت متناوب كنترل نمايند‌.

- حريم ساختماني‌، تعميراتي و جاده سرويس جهت لوله گاز و خطوط لوله موازي

-         حريم اختصاصي با حريم ساختماني‌،تعميراتي وسرويس خطوط لوله گاز از كروكي صفحه بعد تعيين مي‌گردد.

-         در صورتي كه دو خط لوله گاز موازي يكديگر قرار گيرند فاصله بين آنها و حدود اراضي تحصيل شده مطابق با فواصل نشان داده شده در كروكي صفحه بعد خواهد بود. پ- در تعيين فاصله بين دو لوله موازي قطر لوله بزرگتر‌، ملاك خواهد بود.

 

 

 

 

- حريم خطوط لوله گاز در مجاورت خطوط توزيع و انتقال نيرو

- داخل شهرها

-         حداقل فاصله پايه‌هاي خطوط هوايي انتقال نيرو از جدار لوله‌هاي گاز در مسيرهاي موازي و در تقاطع‌ها به شرح زير مي‌باشد:

ولتاژ            

220/380 ولت

20 كيلو ولت        

63 كيلو ولت        

132 كيلو ولت       

230 كيلو ولت و بالاتر                                 

حداقل فاصله

50 سانتي متر از ديواره بيروني فونداسيون پايه تا جداره لوله

2 متر

7 متر

10 متر

20 متر

           

حداقل فاصله مجاز كابل‌هاي زيرزميني برق از جدار لوله‌هاي گاز در مسيرهاي موازي به شرح زير است‌:

                         ولتاژ

220/380 ولت

20 كيلو ولت

63 كيلو ولت

حداقل فاصله

1 متر

1 متر

1 متر

           

تبصره‌: در موقع تقاطع با كابل‌هاي 20 كيلو ولت فقط در پياده‌روها با استفاده از پوشش بتوني براي كابل در محل تقاطع به طول يك متر‌، 50 سانتي متر بين جداره لوله بايد حفظ گردد‌.

-        در تقاطع‌ها حداقل فاصله عمودي بين كابل‌ها و لوله‌هاي گاز به شرح زير مي‌باشد:

                  ولتاژ

220/380 ولت

20 كيلو ولت        

63 كيلو ولت

                  حداقل فاصله

50 سانتي متر

1 متر

5/1 متر


- مقررات حريم خطوط گاز در مجاورت جاده‌ها
- اين مقررات به منظور تأمين حداقل ايمني جاده‌ها و خطوط لوله انتقال گاز مجاور يكديگر و پيشگيري از صدمات احتمالي متقابل به هر يك تدوين گرديده است
- اين مقررات در مورد انواع الف (A) و ب (B) ساختمان خطوط لوله ملاك عمل خواهد بود.
- منظور از فاصله بين لوله و جاده در اين مقررات فاصله بين محور لوله تا محور جاده مي‌باشد.
- تقسيمات وزارت راه و ترابري براي طبقه‌بندي جاده‌هاي كشور (آزاد راه‌ها و جاده‌هاي درجه 1 تا 4) عيناً در اين مقررات بكار گرفته شده است.
- تعيين فواصل بر مبناي قطر لوله‌، حداكثر فشار طراحي‌، نوع ساختمان خطوط لوله و نوع جاده انجام و درجه اول جداگانه براي هر يك از نوع جاده‌ها درج گرديده است‌.
- چنانچه شرايط فني و محلي ايجاب نمايد كه خطوط لوله در حريم راه موجود نصب گردد اجراي طرح منوط به موافقت وزارت راه و ترابري خواهد بود 
- مشخصات ساختماني خطوط لوله انتقال گاز در محل تقاطع با جاده‌ها بر مبناي استاندارد مهندسي مصوب شركت ملي گاز تعيين خواهد گرديد.
- جداول
- حداقل فاصله محور خطوط لوله انتقال گاز از محور جاده‌ها براي انواع الف و ب ساختماني خطوط لوله به شرح جداول زیر تعيين مي‌شوند‌.
- در صورتي كه رعايت فواصل مندرج در جداول استاندارد مذکور به هر دليل امكان‌پذير نباشد تقليل آنها با موافقت شركت ملي‌گاز ايران وپس از تغيير ضوابط ساختماني خطوط لوله امكان پذير خواهد بود.
- جداول ضميمه اين مقررات براي فشارهاي تا 1200 پوند بر اينچ مربع و قطر لوله تا 56 اينچ تنظيم گرديده‌اند‌. به منظور اطلاع از حريم خطوط لوله اي كه فشار بالاتر از 1200 پوند بر اينچ مربع كار می‌کنند و يا ساير مواردي كه در اين مقررات به آنها اشاره شده بايدي از شركت ملي گاز كسب نظر گردد.

جدول 20-4: حريم خطوط لوله گاز در مجاورت آزاد راه (بر حسب متر)(محور لوله تا محور جاده)

نوع جاده‌: آزادراه، نوع ساختماني خط لوله‌: الف و ب

قطر لوله

حداكثر فشار خط ( پوند بر اينچ مربع)

از

تا

400

500

600

700

800

900

1000

1100

1200

-

18

35

35

35

35

35

35

35

35

35

20

24

35

35

35

35

35

35

35

35

35

26

30

35

35

35

35

35

35

35

35

35

32

36

35

35

35

35

35

35

35

40

40

38

42

35

35

35

35

35

40

40

45

50

42

50

35

35

35

40

45

50

55

55

60

52

56

35

35

40

45

50

55

60

65

70


توضيحات‌: در مواردي كه فشار طراحي خط لوله بين فشارهاي مندرج در جدول قرار مي‌گيرد ارقام مربوط به فشار بالاتر ملاك عمل قرار خواهد گرفت‌.
- براي فشارهاي پايين‌تر از 400 پوند بر اينچ مربع فواصل به ستون 400 در نظر گرفته خواهد شد‌.

جدول 21-4: حريم خطوط لوله گاز در مجاورت آزاد راه و جاده درجه 1(بر حسب متر) (محور لوله تا محور جاده)

نوع جاده‌: درجه 1، نوع ساختماني خط لوله‌: الف و ب

قطر لوله

حداكثر فشار خط (پوند بر اينچ مربع)

از

تا

400

500

600

700

800

900

1000

1100

1200

-

18

25

25

25

35

25

25

25

25

25

20

24

25

25

25

35

25

25

25

25

25

26

30

25

25

25

35

25

25

30

30

30

32

36

25

25

25

35

30

30

35

40

40

38

42

25

25

30

35

35

40

40

45

50

42

50

30

30

35

40

45

50

55

55

60

52

56

35

35

40

45

50

55

60

65

70

توضيحات‌:

-         در مواردي كه فشار طراحي خط لوله بين فشارهاي مندرج در جداول قرار مي‌گيرد ارقام مربوط به فشار بالاتر ملاك عمل قرار خواهد گرفت‌.

-         براي فشارهاي پایین‌تر از 400 پوند بر اينچ مربع فواصل به ستون 400 در نظر گرفته خواهد شد‌.

 

جدول 22-4: حريم خطوط لوله گاز در مجاورت آزاد راه و جاده درجه 2(بر حسب متر)(محور لوله تا محور جاده)

نوع جاده‌: درجه 2، نوع ساختماني خط لوله‌: الف و ب

قطر لوله

حداكثر فشار خط ( پوند بر اينچ مربع)

از

تا

400

500

600

700

800

900

1000

1100

1200

-

18

20

20

20

20

20

20

20

20

20

20

24

20

20

20

20

20

20

20

20

20

26

30

20

20

20

20

20

20

20

25

25

32

36

20

20

20

20

25

30

30

30

35

38

42

20

20

20

25

30

35

35

35

40

42

50

20

25

30

30

35

40

40

45

50

52

56

25

30

35

35

40

45

50

55

60


توضيحات‌:
- در مواردي كه فشار طراحي خط لوله بين فشارهاي مندرج در جدول قرار مي‌گيرد ارقام مربوط به فشار بالاتر ملاك عمل قرار خواهد گرفت‌.
- براي فشارهاي پایین‌تر از 400 پوند بر اينچ مربع فواصل به ستون 400 در نظر گرفته خواهد شد‌.

جدول 23-4:حريم خطوط لوله گاز در مجاورت آزاد راه و جاده درجه 3 و4 (بر حسب متر)(محور لوله تا محورجاده) نوع جاده‌: درجه 3 ، نوع ساختماني خط لوله‌: الف و ب

قطر لوله

حداكثر فشار خط ( پوند بر اينچ مربع)

از

تا

400

500

600

700

800

900

1000

1100

1200

-

18

18

18

18

18

18

18

18

18

18

20

24

18

18

18

18

18

18

18

18

18

26

30

18

18

18

18

18

18

18

18

18

32

36

18

18

18

18

18

18

18

20

20

38

42

18

18

18

18

18

20

20

25

25

42

50

18

18

18

20

20

25

25

30

30

52

56

18

20

20

25

25

30

30

35

35

توضيحات‌:
- در مواردي كه فشار طراحي خط لوله بين فشارهاي مندرج در جداول قرار مي‌گيرد ارقام مربوط به فشار بالاتر ملاك عمل قرار خواهد گرفت‌.
- براي فشارهاي پایین‌تر از 400 پوند بر اينچ مربع فواصل به ستون 400 در نظر گرفته خواهد شد‌.
- مقررات ايمني و حريم خطوط لوله نفت و گاز در مجاورت يكديگر
- در صورتي كه خطوط لوله (متعلق به شركت ملي گاز) و خطوط لوله نفت (متعلق به شركت ملي نفت) در مجاورت و موازي يكديگر قرار گيرند رعايت فاصله بين دو لوله به شرح مندرج در زير ضروري است‌:
- قطر بزرگتر حداقل فاصله بين محورهاي دو لوله
- تا 22 اينچ 9 متر
- از 24 تا 40 اينچ 5/12 متر
- 42 اينچ و بالاتر 16 متر
- در صورتي كه رعايت فواصل مذكور به هر دليل امكان پذير نباشد نصب لوله جديد به وسيله هر يك از طرفين منوط به موافقت كتبي طرف ديگر بوده و شرايط در موافقت‌نامه تعيين خواهد گرديد‌.
- مشخصات ساختماني خطوط لوله نفت و گاز در محل‌هاي تقاطع با يكديگر بر مبناي استاندارهاي مهندسي موجود تعيين مي‌گردد‌.
- در صورت مجاورت و يا تقاطع لوله‌هاي نفت و گاز لازم است با همكاري مسئولين دو شركت آزمايش‌هاي تداخل كاتدي انجام شود‌.
چنانچه آثار تداخل كاتدي به اثبات برسد بايدي از طريق اتصال در لوله به وسيله مقاومت الكتريكي و يا از طريق ديگر تداخل مذكور جلوگيري به عمل آيد‌. مشروح روش كار با توافق طرفين تعيين خواهد گرديد‌.
- چنانچه روي هر يك از خطوط لوله نفت و گاز كه به طريق فوق به يكديگر متصل شده‌اند عمليات جوشكاري انجام شده لازم است قبلاً به طور موقت اتصال الكتريكي بين دو خط به وسيله مسئولين خطي كه تحت تعمير قرار مي‌گيرد‌، قطع گردد‌.
- انجام هرگونه انفجاري در فاصله كمتر از 250 متري خطوط لوله گاز و خطوط لوله نفت بدون اجازه كتبي شركت مربوطه ممنوع است و براي بيش از 250 متر نيز اخذ مجوز توصيه مي‌گردد‌.
- مقررات حريم خطوط لوله گاز در مجاورت خطوط راه‌آهن
- فاصله بين محور خطوط آهن و محور خطوط لوله گاز از 50 متر كمتر نخواهد بود‌.
- در تقاطع‌هاي بين خطوط آهن و خطوط لوله گاز استاندارد مهندسي مصوب شركت ملي گاز و مقررات سازمان راه‌آهن معتبر خواهد بود‌.
- فاصله بين خطوط لوله گاز در خارج از محدوده شهرها و از ايستگاه‌هاي راه‌آهن حداقل 250 متر خواهد بود‌.
- در صورتي كه حفظ فواصل فوق‌الذكر به هر دليل امكان‌پذير نباشد اجراي طرح موكول به موافقت شركت ملي گاز و سازمان راه‌آهن مي‌باشد‌. شرايط مربوط به توافق در موافقت نامه‌ها تعيين خواهد گرديد‌.

- حريم خطوط لوله گاز در محل تقاطع با رودخانه‌ها 
از تاريخ مصوب اين قانون احداث هرگونه بنا و ساختمان در فاصله 250 متر از هر طرف محور خطوط انتقال گاز در خارج از محدوده شهرها ممنوع است و در صورت احداث بنا و ساختمان‌، شركت ملي گاز ايران مجاز است با حضور نماينده ژاندارمري و يا شهرباني و يا بخشدار اقدام به انهدام آن نمايد وهيچ‌گونه خسارتي ازاين بابت به اشخاص پرداخت نخواهد شد‌.
تبصره 1‌: شركت ملي گاز ايران مجاز است در مواردي كه انتخاب فاصله 250 متر مذكور در اين قانون را با توجه به مقتضيات فني و محلي ضروري نداند فاصله كمتري را تعيين نمايد.
تبصره 2‌: احداث بنا و ساختماني كه فقط به منظور استفاده از دريا باشد در صورتي كه طبق تشخيص شركت ملي گاز ايران موجب خرابي و خسارتي نگردد مجاز خواهد بود‌.
تبصره 3‌: چنانچه ابنيه و ساختمان‌هايي قبل از تصويب اين قانون بين حريم مذكور در ماده 11 اساسنامه شركت ملي نفت ايران مصوب ارديبهشت ماه 1374 و حريم‌هاي مذكور در اين قانون ايجاد شده باشد و شركت ملي گاز ايران انهدام آن را ضروري بداند بر اساس ماده 11 قانون اساسنامه شركت ملي نفت ايران اقدام و خسارت وارده به اشخاص پرداخت خواهد شد‌.

8-4- ضوابط مربوط به حریم شهر
احداث هرگونه تأسيسات مجاز در محدوده حريم شهر مستلزم رعايت موارد زير است.
- رعايت حريم جاده‌هاي بين شهري و نيز بين روستايي
- رعايت ضوابط وزارت جهاد كشاورزي
- رعايت ضوابط سازمان محيط زيست
- تامين آب و برق بر اساس ضوابط وزارت نيرو
- تأمين شبكه‌هاي ارتباطي براساس ضوابط وزارت راه و شهرسازی
- احداث بنا درحريم شهر بر اساس ضوابط سازمان‌هاي ذيربط و مصوبات جاري كشور و زير نظر دستگاه‌هاي تهيه‌كننده طرح خواهد بود.
- احداث بنا در جهت احياء و آبادي ونگهداري اراضي كشاورزي و باغات جهت زارعين و باغبانان بر اساس مصوبات وزارت جهاد كشاورزي و وزارت راه و شهرسازي خواهد بود.
- احداث بناهاي دولتي در مقياس منطقه و شهر براساس ضوابط سازمان مربوطه و تصويب كميسيون‌هاي ذيصلاح خواهد بود.
- كاربري اراضي حريم شهر کلیبر در 3 پهنه تعریف شده است:
1.  پهنه مراتع : پهنه ای است شامل مراتع درجه یک و دو و سه.
2.  پهنه کشاورزی : پهنه ای است شامل کلیه عرصه های باغی، زراعی مرتبط با تولید محصولات کشاورزی.
3.  پهنه حفاظت :  پهنه ای است که در آن تأکید بر حفظ وضعیت طبیعی موجود و جلوگیری از دخل وتصرف در آن است و مشتمل بر : مناطق چهارگانه حفاظت محیط زیست، محدوده های آب خوان و سفره های آب زیرزمینی، جنگل و اراضی جنگلی، عرصه ها و حرایم آثار با ارزشی تاریخی، فرهنگی، و طبیعی ثبتی و ارزشمند و سایر عرصه هایی که به هر دلیل حفاظت از آنها ضروری است.
4 . منظور از فعالیت‌های مشروط رعایت اصول زیست‌محیطی، حرایم فنی و سایر ضوابط ارگان مربوطه همچنین ارائه طرح توجیهی می‌باشد؛ که می‌بایست تمام جوانب آن توسط مسئولین ذیربط موردبررسی قرار بگیرد و در صورت تصویب به اجرا درآید.
5 . توسعه فعالیت کشاورزی در حد مستثنیات مشروط به تأیید سازمان حفاظت محیط زیست خواهدبود.
6 . گسترش فعالیت صنعتی صرفا تا رده سه و فقط در داخل شهرک صنعتی و موجود به صورت مشروط به تأیید سازمان حفاظت محیط زیست خواهدبود.
7 . رعایت قانون جلوگیری از خردشدن اراضی کشاورزی و ایجاد قطعات مناسب فنی، اقتصادی مصوب 21/۱۱/1385 الزامی می باشد.